Od kurczaka do nioski - prawidłowe żywienie

Mieszanki, którymi zamierzamy karmić kurczęta, powinny być świeże, niespleśniałe i pochodzić ze znanego źródła. Podczas odchowu kurek typu nieśnego należy zwracać uwagę, aby tempo wzrostu i rozwój całego organizmu przebiegały zgodnie ze wzorcami dla danego mieszańca, rodu czy linii. Zbyt szybkie wejście kur w nieśność powoduje znoszenie dużej liczby ma-
łych jaj w pierwszym okresie nieśności i jest niekorzystne dla nieprzygotowanego do tego zadania organizmu. Późne osiągnięcie dojrzałości płciowej może powodować obniżenie produkcyjności w czasie całego okresu użytkowania.

Prawidłowy rozwój stada należy kontrolować poprzez ważenie kontrolne co tydzień 2% stada począwszy od 3-4 tygodnia życia piskląt. Na bieżąco trzeba obserwować stan wyrównania stada. Wyrównanie oznacza, że 80% stada jest w przedziale +/- 10% średniej wagi. Przy wyrównaniu poniżej 80% należy ustalić przyczynę, którą może być zagęszczenie stada, pasza, dostęp do wody, stan zdrowia. Zbyt późno zauważone błędy w odchowie rzutują na cały cykl produkcyjny.

Żywienie – ilość spożywanej paszy miedzy innymi uzależniona jest od jej składu i stosunku energetyczno- -białkowego, jak również od temperatury w kurniku. Jej obniżenie poniżej 18O C powoduje wzrost zużycia paszy. Kura nieśna należy do grupy zwierząt o wysokiej produkcyjności w stosunku do masy ciała. Ptak o masie 1,6-1,9 kg produkuje w ciągu roku 18-20 kg masy jaj.

Tak duże fizjologiczne obciążenie organizmu wymaga precyzyjnego bilansowania dawek pokarmowych lub mieszanek pełnoporcjowych oraz zapewnienia kurom odpowiednich warunków środowiskowych. Bardzo ważny jest okres pierwszych 8 tygodni nieśności, wymaga intensywnego żywienia, by młode nioski mogły uzyskać pełną dojrzałość somatyczną.

Podstawą bilansowania składu mieszanek paszowych dla kur jest:
• masa ciała
• wiek i faza nieśności
• kierunek użytkowania (jaja spożywcze lub wylęgowe)
• wielkość produkcji (liczba, masa jaj)
• system chowu niosek
• intensywność żywienia
• mikroklimat pomieszczeń
• korzystanie z wybiegu
• pora roku.

W okresie nieśności w wyborze pobieranej przez ku- rę paszy podstawową rolę odgrywa jej wartość energetyczna. Nioski w pierwszej kolejności zaspokajają zapotrzebowanie na energię, która wpływa na ilość pobieranej paszy. Ilość ta limitowana jest także pojemnością przewodu pokarmowego, wynikającą z masy ciała kury. Lekkie i ruchliwe kury pobierają więcej energii niż ptaki ciężkie, spokojne. Nioski utrzymywane na ściółce lub korzystające z wybiegu ze względu na większą możliwość ruchu mają wyższe zapotrzebowanie na energię o 10-15%. W okresie upałów natomiast dramatycznie się ono zmniejsza, a pobieranie paszy spada nawet do 70-80 gr/kurę/dzień, przez co ptaki pobierają mniej składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu i produkcji jaj. Ma to znaczenie głównie w przypadku kur przebywających na wybiegach. System
podawania paszy (ad libitum lub semi as libitum) jest czynnikiem modyfikującym koncentrację w niej energii.

Nadmierna ilość podawanej paszy, a tym samym i energii prowadzi do tuczenia się kur, upośledzenia funkcjonowania wątroby oraz zakłóceń, nerwowości i agresji ptaków oraz mogą prowadzić do pterofagii, a nawet kanibalizmu.
Wartość energetyczna mieszanek dla kur wynika głównie z ilości i rodzaju wprowadzonych zbóż, stanowiących podstawową masę mieszanki. Uszlachetnianie mieszanek dla niosek przez dodanie tłuszczu roślinnego lub oleju z ryb morskich ma szczególne znaczenie w produkcji jaj wzbogaconych w nienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 i n-6 (kwas linolenowy i linolowy). Najlepszym dodatkiem tłuszczowym dla kur są: tran z wątroby dorsza, olej ze śledzia menhaden, siemię lniane, nasiona rzepaku oraz oleje z tych nasion. Przy ich stosowaniu należy zwiększyć w paszy dawkę witaminy E, stanowiącej doskonały przeciwutleniacz.

Zapotrzebowanie kur nieśnych na białko ogólne wynosi w zależności od wielkości i fazy produkcji nawet 18%. Bilansując dokładnie aminokwasy, dąży się do uzyskania proporcji między aminokwasami zgodnie z wzorcem „idealnego białka”, w którym ilość poszczególnych aminokwasów odnosi się do lizyny traktowanej jako 100%. Zbilansowana na podstawie składu aminokwasowego ilość białka, zapewnia uzyskanie optymalnej nieśności przy ograniczeniu kosztów żywienia. Skutkiem nieprawidłowości w bilansowaniu aminokwasów może być zmniejszenie masy jaj.

Optymalny poziom wapnia w mieszankach dla kur nieśnych wynosi 3,5-3,7% przy względnie stałej zawartości fosforu ogólnego 0,51-0,55%, a fosforu przyswajalnego nie fitynowego 0,33-0,37%. Przy układaniu receptur mieszanek paszowych należy brać pod uwagę fosfor, ponieważ tolerancja niosek na podwyższony lub obniżony poziom fosforu przyswajalnego jest stosunkowo niewielka. Ilość fosforu przyswajalnego 0,25% w mieszance jest za mała do uzyskania wysokiej nieśności i dobrej jakości
skorupy, natomiast zwiększenie ilości ponad 0,5% wpływa niekorzystnie na grubość i twardość skorupy jaja.

Istotną rolę w mineralizacji kości i skorup jaj pełnią sód, chlor i magnez. Prawidłowe żywienie niosek bez stosowania dobrych mieszanek mineralnych nie jest możliwe. W celu uzyskania odpowiednio intensywnej barwy żółtka jaja, stosuje się preparaty zawierające karotenoidy przechodzące do niego wraz z tłuszczem. Naturalnym ich źródłem są: kukurydza, susze z zielonek, suszone kwiaty aksamitki i nagietka. Substancje syntetyczne, pochodne kwasu apokarotanowego, kantaksyntyna i inne
karotenoidy umożliwiają uzyskanie wybarwienia żółtka na poziomie 12 punktów w 15-punktowej skali Roche.

Nioski towarowe żywi się pełnoporcjowymi mieszankami treściowymi, w których zboża stanowią około 60-65%. Duża ilość śrut rzepakowych lub nasion roślin strączkowych może u kur spowodować zapalenie jelit i trzustki, a także pogorszyć smak jaj. Mieszanki dla kur i kurcząt nie mogą zawierać składników pochodzenia zwierzęcego. Zapotrzebowanie na paszę oraz
charakterystyka zalecanej paszy w odchowie i w okresie nieśności przedstawiono w tabelach 1-3.

Woda – jest istotnym czynnikiem decydującym o żywieniu 1-dniowych piskląt. Brak wody przez 48 godz. po wylęgu, powoduje pogorszenie wykorzystania i wchłaniania zapasowego żółtka. Pisklęta przebywające w wysokiej temperaturze otoczenia tracą przez wyparowanie duże ilości wody i dlatego winny mieć zapewniony stały do niej dostęp. Przyjmuje się, że ptaki pobierają ok. 2-3 ml wody na 1 g spożytej paszy. Ilość wypijanej wody zależna jest od: temperatury otoczenia, składu paszy oraz temperatury podawanej wody. Kurczęta preferują wodę chłodną o temperaturze 10-12 st. C.

Woda przeznaczona do pojenia ptaków powinna być wolna od bakterii E.coli, Salmonelli, paciorkowców i patogennych gronkowców. Ponadto nie powinna być zbyt twarda – może zawierać do 3 g związków rozpuszczalnych w litrze. Ta zawierająca większą ich ilość może powodować wodniste odchody, hamować przyrosty masy ciała, uszkodzić wątrobę i pogorszyć przeżywalność ptaków. Zawartość azotanów i azotynów w wodzie >15 mg/l, wpływa niekorzystnie na przyrosty i zdrowotność kur i kurcząt. Ptaki powinny mieć stały dostęp do poideł, ponieważ przerwy dłuższe niż 12 godz. powodują u młodych ptaków zahamowanie przyrostów, a u kur obniżenie nieśności. Przerwy w dostępie do wody dłuższe niż 36 godz. wywołują przepierzanie się kur i znaczny udział padnięć wśród ptaków.

Dzienne pobranie wody przez ptaki obrazuje Tabela 4.