Rośliny modyfikowane genetycznie (GMO) – pytania i odpowiedzi

Czym są rośliny modyfikowane genetycznie GMO?

Są to organizmy żywe, u których w jądrach ich komórek dokonano manipulacji genetycznej DNA, w celu zmiany wybranych cech. Genetycznym składem organizmu jest jego genom, który u roślin i zwierząt składa się z regionów/genów DNA, z których każdy zawiera instrukcje wytwarzania konkretnych białek. W technologii GMO chodzi właśnie o modyfikację tych białek, bo to one nadają roślinie (każdemu organizmowi) charakterystyczne cechy (np. kolor kwiatów, sposób uprawy, lub odporność na określone choroby). Innymi słowy, GMO to technologia polegająca na wprowadzaniu określonego odcinka obcego DNA do genomu zmienianego organizmu.

Zmodyfikowane genetycznie komórki są następnie namnażane w hodowli tkankowej, gdzie rozwijają się z nich oczekiwane rośliny GMO. Nasiona produkowane przez te rośliny dziedziczą zmienione/udoskonalone DNA, bo staje się ono częścią genomu roślin GMO. Cały proces jest patentowany przez producenta (np. Monsanto Company Inc.).

Po co wymyślono organizmy GMO?

Genetyczną modyfikację w uprawach roślin i w hodowli zwierząt wprowadzono pierwotnie ze względu na bezpieczeństwo żywnościowe i eliminację widma głodu na świecie. Obecnie jednak coraz więcej mówi się o tym, że celem są głównie większe zyski z GMO. Rośliny modyfikowane genetycznie zostały wprowadzone po raz pierwszy w USA w 1994 r. wraz z pomidorem Flavr Savr o spowolnionym procesie dojrzewania, co opóźniło też jego zmiękczenie i gnicie. Rolnictwo upraw GMO znacznie wzrosło od połowy lat 90 XX w. W 1996 r. zaledwie 1,7 mln ha (Mha) zostało obsadzonych roślinami modyfikowanymi genetycznie na całym świecie, ale do 2015 r. uprawiano już 179,7 Mha GMO, co stanowiło ponad 10% powierzchni całych uprawnych na świecie.

Kiedy można wprowadzić GMO do roślin?

Rośliny modyfikowane genetycznie można tworzyć w celu wprowadzenia nowej cechy do upraw, jeśli spełnione są dwa wymagania:

1) konieczne jest wprowadzenie tej cechy, poprzez dodanie tylko niewielkiej liczby genów.

2) konieczne jest też poznanie, który to gen lub geny.

Gdy wynaleziono technologię GMO, naukowcy wiedzieli znacznie mniej o tym, które geny roślinne za co odpowiadają, co znacznie ograniczało liczbę użytecznych zastosowań GMO. Obecnie wiedza poszła znacznie dalej.

Czy rośliny modyfikowane genetycznie mogą być szkodliwe dla organizmów żywych, w tym ludzi?

Przeprowadzono już sporo badań na ten temat, jednak wiele z nich jest ukrywanych i postponowanych, bo są nie po myśli producentów i właścicieli patentów GMO. Coś w tym być musi, skoro korzystne wyniki chwalące organizmy GMO uzyskują niemal wyłącznie laboratoria i naukowcy zatrudniani przez koncerny je produkujące. Natomiast niezależni naukowcy podają wyniki odmienne, oskarżające rośliny modyfikowane genetycznie m.in.: o wywoływanie bezpłodności, niewydolności narządowych, poważnych uszkodzeń płodów, czy nowotworów. Wszystko przez to, że środki chemiczne stosowane w uprawie GMO (herbicyd Roundup) są mocno szkodliwe dla środowiska i organizmów żywych, w tym ludzi. Nie wiadomo też, co czeka ludzkość w przyszłości? Czy konsumpcja GMO nie spowoduje u nas i zwierząt problematycznych zmian genetycznych? Nikt jak dotąd tego nie zbadał i w zasadzie ten eksperyment toczy się wprost na ludziach.

Gdzie obecnie na świecie uprawia się rośliny GMO?

W 2015 r. rośliny modyfikowane genetycznie uprawiano w 28 krajach świata na 179,7 Mha (mln ha), czyli ponad 10% całej światowej ziemi uprawnej (powierzchnia lądowa Wielkiej Brytanii pomnożona przez 7). Dominujący producenci GMO na świecie to: USA (70,9 Mha), Brazylia (44,2 Mha), Argentyna (24,5 Mha), Indie (11,6 Mha), Kanada (11 Mha). Ponadto w Afryce Południowej (2,3 MHa), Burkino Faso (0,4 Mha) i Sudanie (0,1 Mha) uprawia się bawełnę GMO. Reszta to kraje zaczynające lub uprawiające rośliny GMO na mniejszą skalę (np. Chiny). W Europie uprawia je tylko 5 krajów UE i jest to modyfikowana kukurydza (Hiszpania, Portugalia, Czechy, Rumunia i Słowacja). W Polsce nie prowadzi się na razie komercyjnej uprawy roślin GMO i jest też zakaz stosowania pasz z GMO.

Rośliny GMO uprawiane komercyjnie na świecie to: ziemniak (USA), lucerna squash / dynia (USA), bakłażan (Bangladesz), burak cukrowy (USA, Kanada), papaja (USA i Chiny), rzepak (4 kraje), kukurydza (17 krajów), soja (11 krajów) i bawełna (15 krajów). Największą uprawą GMO w 2015 r. była soja (92,1 Mha), a następnie kukurydza (53,6 Mha), bawełna (24 Mha) i rzepak canola (8,5 Mha). GMO stanowi już 83% światowej produkcji soi i 75% produkcji bawełny. Rośliny modyfikowane genetycznie stanowią też 29% światowej produkcji kukurydzy i prawie jedną czwartą światowego rzepaku w 2015 r.

Bibliografia:
    1. Genetically modified (GM) plants: questions and answers, The Royal Society, https://royalsociety.org/topics-policy/projects/gm-plants/ (dostęp: 12.01.2018 r.)
    2. How does GM differ from conventional plant breeding? The Royal Society, https://royalsociety.org/topics-policy/projects/gm-plants/how-does-gm-differ-from-conventional-plant-breeding/ (dostęp: 12.01.2018 r.)
    3. What GM crops are currently being grown and where? The Royal Society, https://royalsociety.org/topics-policy/projects/gm-plants/what-gm-crops-are-currently-being-grown-and-where/ (dostęp: 12.01.2018 r.)
    4. What is genetic modification (GM) of crops and how is it done? The Royal Society, https://royalsociety.org/topics-policy/projects/gm-plants/what-is-gm-and-how-is-it-done/ (dostęp: 12.01.2018 r.)

Redakcja KalendarzRolnikow.pl     Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj