Uwaga! Zwierzęta gospodarskie mogą łatwo truć się ołowiem!

Zatrucia ołowiem – przyczyny i możliwe źródła ołowiu

Nawet już bardzo niewielka ilość ołowiu Pb może zabić bydło. Potencjalnych źródeł ołowiu jest wiele np.: przypadkowe spożycie oleju napędowego (np. lizanie smaru z maszyn rolniczych, zużytych akumulatorów), żucie i połykanie w czasie pasienia się przypadkowo wyrzuconych baterii, lub innych podobnych śmieci. W USA odnotowano przypadek, gdy 30 sztuk dorosłego bydła padło po zjedzeniu kiszonki z kukurydzy zawierającej posiekaną przez kombajn, starą wyrzuconą na polu baterię. Śmietniska w pobliżu pastwisk są kolejnym źródłem trujących materiałów. Istnieje też wiele doniesień, że bydło truje się po zjedzeniu ziemi, na której rozlany był zużyty olej silnikowy. Inne częste przyczyny zatrucia ołowiem to przypadkowe spożywanie środków ochrony roślin, łuszczącej się farby i kitu na bazie Pb, a także popiołu z pożarów, w których spalano materiały ołowiowe (np. przy odzysku metalu ze starych kabli). Źródłem jest także potencjalne zjedzenie śrucin ołowianych, jako pozostałości z polowań odbywających się w okolicach pastwisk.

Jaka jest skala zatruć ołowiem?

Przykładowo Amerykanie wykazali u siebie, że ponad 85% przypadków zatrucia Pb u bydła w stanie Alberta wynika z przypadkowego spożycia zużytych materiałów z pojazdów rolniczych lub maszyn i starych baterii. Niektóre smary zawierają tymczasem nawet do 50% ołowiu. Benzyna ołowiowa, baterie i zużyte filtry oleju silnikowego uznano za najbardziej niebezpieczne materiały. Niestety winna jest też woda pitna, zanieczyszczana osadami z ołowianych rur, lub z lutowanych ołowiem zbiorników. Choć to w Polsce jest od lat eliminowane, w starych infrastrukturach ołów jest jeszcze spotykany i może w ten sposób być przyczyną zatruć u zwierząt gospodarskich, szczególnie, jeśli woda jest miękka. Ołów zawierają też niektóre pokrycia dachowe, materiały hydrauliczne, asfalt, linoleum, nafta i ropa oraz inne podobne.

Jak ołów działa na organizm?

Spożyty przypadkowo ołów osiada w żołądkach bydła czy innych zwierząt, gdzie kwasy żołądkowe stopniowo rozpuszczają go, zmieniając w bardzo trujące sole. Pb dostaje się wtedy do krwioobiegu i powoduje m.in.:
    • utratę apetytu;
    • anemię, gdy łączy się z krwinkami czerwonymi i szpikiem kostnym;
    • bezpłodność, śmierć płodu i poronienia;
    • dziwne zachowanie, w tym mielenie zębami, kołysząca się głowa, drgające oczy i/lub uszy;
    • nadpobudliwość i depresję;
    • pozorną ślepotę;
    • niszczy małe naczynia krwionośne, powodując krwawienie i pozbawiając nerwy, mózg oraz inne narządy tlenu;
    • poważnie uszkadza nerki i wątrobę;
    • niekontrolowane spienienie śliny w jamie ustnej;
    • drżenie mięśni, konwulsje i śmierć.

Zatrucia ołowiem występują najczęściej u cieląt, bo to jeszcze młode i delikatne organizmy. Ponadto są karmione przez matki, a mleko zwiększa jeszcze ilość ołowiu zaabsorbowanego przez cielę, jeżeli Pb zjadła też krowa-matka. Uwaga także, ponieważ mleko i mięso od bydła zatrutego ołowiem, nie nadaje się do spożycia przez ludzi! Cielęta są też bardziej podatne na zatrucie Pb, jeśli są szybko odstawiane od matki i trzymane stłoczone razem lub pojedynczo w małych, zamkniętych pomieszczeniach. Rozwijają wtedy nieprawidłowe zachowania żywieniowe i mogą ssać oraz lizać wszystko dookoła, w tym wspomniane powierzchnie i materiały ołowiowe. Pamiętajmy jednak, że bydło i inne zwierzęta hodowlane po zjedzeniu ołowiu prawdopodobnie umrą. Szacuje się przykładowo, że pojedyncza bateria pozostawiona na polu może śmiertelnie zatruć od 10 do 20 cieląt. Gdy jedno lub dwa zwierzęta w stadzie umierają lub wykazują oznaki zatrucia, inne zwierzęta w stadzie mogą również cierpieć z powodu zatrucia ołowiem. Nawet jeśli zwierzęta te wyglądają zdrowo, to i tak będą zwykle słabo rosły i chorowały w wyniku subklinicznego zatrucia Pb.

Zatrucia ołowiem – diagnoza

Diagnoza zatrucia Pb opiera się na analizie historii możliwego dostępu do ołowiu i stwierdzanych objawów klinicznych. Zatrucie ołowiem może zostać potwierdzone przez badanie krwi, żołądka lub tkanek (wątroby i nerek) pobranych podczas sekcji zwłok, lub w czasie punkcji u zwierząt żywych. Ołów ma tendencję do umieszczania w przednim żołądku (reticulum) zwierząt przeżuwających, takich jak bydło, owce i kozy. Zapewnia to rezerwuar, z którego ołów długo może wchłaniać się stopniowo do organizmu i powodować utrzymywanie się wysokich pozostałości ołowiu przez miesiące, a nawet lata. Aby hodowli zwierząt gospodarskich nie groziły zatrucia Pb, należy utrzymywać wszędzie właściwą czystość, nie składować odpadów oraz identyfikować potencjalne ryzyka i szybko je usuwać.

Bibliografia:
    1. Blakley B.R., Overview of Lead Poisoning, MSD Veterinary Manual, http://www.msdvetmanual.com/toxicology/lead-poisoning/overview-of-lead-poisoning (dostęp: 23.01.2018 r.)
    2. Gray P., Prevent lead poisoning and residues in livestock, Agriculture and Food Australia, https://www.agric.wa.gov.au/livestock-biosecurity/prevent-lead-poisoning-and-residues-livestock (dostęp: 23.01.2018 r.)
    3. Lead Poisoning In Cattle, Alberta Agriculture and Forestry, http://www1.agric.gov.ab.ca/$department/deptdocs.nsf/all/agdex791 (dostęp: 23.01.2018 r.)
    4. Lead poisoning, The Cattle Site, http://www.thecattlesite.com/diseaseinfo/217/lead-poisoning/ (dostęp: 23.01.2018 r.)

Redakcja KalendarzRolnikow.pl     Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj