KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Województwo Podlaskie
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu KRAJOWY OŚRODEK WSPARCIA ROLNICTWA
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych

WYSZUKIWARKA

Bobowate drobnonasienne popularne i mniej znane

Opublikowano 08.03.2018 r.
W gospodarstwach prowadzących produkcję zwierzęcą uprawa na zielonkę koniczyny czy lucerny nie jest niczym nowym. Warto też przypomnieć sobie inne rośliny bobowate drobnonasienne planując spełnienie wymogu zazielenienia. Taki zasiew może być rozwiązaniem wobec zakazu stosowania pestycydów w uprawie roślin „zazieleniających”.
Rolnik w swoim życiu zawodowym nieustannie poszukuje nowych, lepszych rozwiązań dotyczących uprawy roślin czy chowu i hodowli zwierząt, ponieważ pragnie wprowadzać postęp w swoim gospodarstwie. A postęp to ciąg różnych procesów i zmian zmierzających do doskonalenia tego, co aktualnie rośnie i rozwija się na polu czy w oborze, dążenia do tego, co może być jeszcze lepsze i korzystniejsze dla jego gospodarstwa. Może bobowate okażą się korzyścią dla rolników? 
 
Zaletą roślin bobowatych jest duża liczba gatunków i odmian, co zapewnia wszechstronność wykorzystania. Rośliny bobowate sprawdzają się jako zielonka, zielony nawóz oraz przy żywieniu trzody i krów. Co ważne, rolnik może wybrać siew czysty lub mieszany zarówno w plonie głównym, jak i w poplonie. 

Koniczyna łąkowa (czerwona) 

Jest bardzo ważną rośliną w płodozmianie, można z niej uzyskać wartościową paszę. Jest to roślina lubiąca dobre gleby, warto uprawiać ją na glebach klasy bonitacyjnej co najmniej  IVa, zwięzłych, o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH 6,5) lub lekko kwaśnym (pH 5,6–6,5). W warunkach naszego kraju dobrze zimuje, ale plon jest mocno uzależniony od ilości opadów atmosferycznych, których znaczenie jest bardzo duże w pierwszym roku po siewie. Koniczyna czerwona to wartościowa roślina pastewna o wysokiej zawartości białka oraz zasobna w składniki mineralne (wapń, potas, fosfor, magnez), szczególnie cenna w połączeniu z paszami energetycznymi dla krów mlecznych.
 
Poprawia żyzność gleby, zasobność w materię organiczną, duża ilość resztek pożniwnych wzbogaca glebę w azot, fosfor, potas, a dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi koniczyna asymiluje azot atmosferyczny (nawet do 170 kg/ha/rok), nie wymaga więc nawożenia azotem, jest rośliną liczącą się w przypadku spełnienia wymogu zazielenienia. Przedsiewna uprawa gleby jest taka sama jak w przypadku zbóż jarych, dlatego że koniczyna wysiewana jest wraz z rośliną ochronną (jarymi mieszankami zbożowymi lub  jęczmieniem, pszenicą lub owsem), która stanowi główny plon w roku siewu. Norma wysiewu wynosi 14–16 kg nasion/ha, które należy starannie wymieszać z ziarnem rośliny ochronnej (ilość wysiewanego zboża jest zazwyczaj  o 20–40 kg/ha niższa niż w przypadku siewu bez wsiewki). Optymalny termin siewu przypada na I i II dekadę kwietnia. Ważne jest, aby młode siewki nie zostały uszkodzone przez wiosenne przymrozki, na które rośliny bobowate (motylkowate) są wrażliwe. Nawożenie w pierwszym roku jest takie samo, jak dla zbóż. W drugim roku stosuje się wiosenne nawożenie fosforem, istotne szczególnie, jeśli koniczyna ma być wykorzystana do produkcji nasion.

Lucerna 

 
Jest bardzo wartościową paszą dla wielu zwierząt gospodarskich. Wytwarza się z niej susz, siano i sianokiszonkę. Jest jednak dosyć wymagająca, jeśli chcemy uzyskać wysoki plon. Zaleca się więc, aby siew na nasiona był siewem czystym, co oznacza, że nie sieje się lucerny wraz z rośliną ochronną. Wyznaczenie dokładnego terminu siewu lucerny zależy jednak od wielu czynników, ale przede wszystkim od: warunków atmosferycznych i glebowych, przezimowania gleby, rodzaju siewu (czy na nasiona, czy na paszę), przygotowania pola poprzez zastosowanie zabiegów agrotechnicznych. Lucerna posiada spore wymagania glebowe, preferuje gleby żyzne i średnio żyzne, ale nie toleruje stanowisk zalewowych i o wysokim poziomie wód gruntowych. Na słabszych stanowiskach uprawa lucerny jest możliwa, ale może wiązać się ze słabym jej ukorzenieniem, szczególnie gdy w roku siewu wystąpią długotrwałe susze letnie.
 
Powolny rozwój lucerny, połączony z suszą, która zdecydowanie silniej dotyka stanowiska słabsze, może spowodować jej przedwczesne wypadanie z darni. Dlatego też, na stanowiskach słabszych lepszym wyborem może okazać się wysiew lucerny wraz z kupkówką pospolitą (50% na 50%), która charakteryzuje się znacznie szybszymi wschodami, wysoką odpornością na suszę oraz najwyższą zawartością białka wśród traw pastewnych. Pewną niedogodnością związaną z uprawą lucerny na stanowiskach żyznych jest spadek jej plonowania w latach o dużej sumie opadów. W celu poprawienia wierności plonowania zaleca się jej wysiew z trawami, takimi jak życica trwała i mieszańcowa, tymotka łąkowa, które w bardziej wilgotnych latach odwdzięczą się bujnym odrostem. Warto pamiętać o tym, że lucerna wymaga gleby o odczynie w okolicach obojętnego (pH 6,5–7,5). Przy słabszym pH warto zastanowić się nad wapnowaniem lub zastąpieniem lucerny siewnej lucerną mieszańcową, która jest nieco mniej wrażliwa na ten czynnik, a ponadto cechuje się wyższą trwałością. Bardzo dobrym przedplonem dla lucerny siewnej są rośliny okopowe nawożone obornikiem. Względnie dobrym przedplonem są zboża oraz rzepak, o ile stanowisko jest zasobne w składniki pokarmowe. Niewskazane jest uprawianie lucerny i innych roślin motylkowatych po sobie. Przerwa w zmianowaniu powinna wynieść 2–3 lata. Szczególną uwagę należy zwrócić w przypadku gdy przedplon stanowiła kukurydza. Rośliny motylkowate, a szczególnie lucerna są wrażliwe na pozostałości atrazyny, stosowanej w herbicydach.
 
Jesienią poprzedzającą siew lucerny lub jej mieszanki z trawami należy skupić się przede wszystkim na zbadaniu pH stanowiska i ewentualnym wapnowaniu (wapno węglanowe) oraz uzupełnieniu zasobności gleby w fosfor (80 kg/ha P2O5). Jeśli jesienią zastosowaliśmy nawożenie fosforowe, do uzupełnienia pozostaje nam potas w ilości ok. 80 kg/ha K2O. Z kolei nawożenie azotowe powinniśmy ograniczyć do 20–30 kg N/ha przy wysiewie czystej lucerny lub 40–60 kg N/ha, jeśli wysiewamy mieszankę lucerny z trawami w roślinę ochronną (np. owies, jęczmień). Termin siewu lucerny przypada na drugą połowę kwietnia. W pierwszym roku wskazane jest jednorazowe opóźnienie zbioru lucerny do momentu kwitnienia. Tracimy co prawda na jakości zebranej paszy, ale pozwala to na głębsze ukorzenienie się lucerny (ok. 3 m) i znacząco poprawia jej trwałość.

Koniczyna biała

To kolejny gatunek rośliny należący do rodziny bobowatych. W Polsce bardzo pospolity. Jest to roślina wieloletnia, bylina. Rośnie na stanowiskach naturalnych, pastwiskach, łąkach, przydrożach, trawnikach. Wykorzystywana jest jako roślina pastewna. Preferuje gleby średnio żyzne, bogate w azot, nie znosi zacienienia. Osiąga wysokość od 30 do 40 cm. Korzenie są płytkie, z licznymi korzeniami przybyszowymi. Koniczyna biała jest zapylana przez trzmiele lub pszczoły; kwitnie od maja do września. Po przekwitnięciu kwiaty brunatnieją. Ma właściwości lecznicze, kwiaty są składnikiem mieszanek ziołowych stosowanych przeciwreumatycznie i przeciwartretycznie. Jest jedną z najcenniejszych roślin pastwiskowych, zawiera dużo białka i bardzo długo jest mięsista. Jest odporna na przygryzanie i deptanie. Dzięki rozłogom szybko wypełnia wydeptane miejsca. Nie nadaje się jednak do uprawy jako samodzielna roślina pastewna z powodu zbyt niskiego wzrostu uniemożliwiającego koszenie. Bywa natomiast podsiewana w zbożach na poplon i w mieszankach na użytkach zielonych, jest rośliną miododajną, dawniej z kwiatów uzyskiwano żółty barwnik do barwienia tkanin.

Komonica zwyczajna

Zwana także komonicą rożkową, świetnie sprawdza się na słabszych i suchych stanowiskach. Może być alternatywą dla wymagających koniczyn. Komonicę siejemy wczesną wiosną, podobnie jak koniczynę łąkową w zboża lub na początku lata, po wcześnie zebranym przedplonie. Wysiewa się 14–16 kg nasion na ha, w rozstawie rzędów 10–15 cm. Głębokość przykrycia nasion na wilgotniejszych glebach to 0,5–1 cm, na bardziej suchych i luźnych 1–1,5 cm. Komonicę sieje się najczęściej w mieszance z jedną trawą, zależnie od warunków glebowych np.: na glebach ubogich z kupkówką, na żyźniejszych i bardziej wilgotnych z kostrzewą łąkową. Potencjał komonicy tkwi  w bardzo dużej trwałości. Największa wydajność przypada w 3–4 roku po siewie. Skoszona komonica wysycha szybciej niż lucerna i koniczyna łąkowa. Wartość pokarmowa zielonki z komonicy jest duża, pod względem zawartości białka dorównuje koniczynie łąkowej. Kwiaty komonicy zawierają kwas pruski, nie zaleca się więc skarmiania zielonki w pełni kwitnienia. Siano jest przez zwierzęta bardzo chętnie zjadane.

Wyka kosmata 

Jest rośliną zimującą. Najczęściej można ją spotkać w mieszance z żytem ozimym. Taka uprawa była koszona wczesną wiosną na zielonkę i dawała wysokobiałkową, wartościową paszę.

Wyka siewna 

To roślina jara. W większości wypadków wysiewa się ją z owsem. Gatunek ten wymaga gleb nieco lepszych niż wyka kosmata. Gatunek ten można wysiewać w siewie czystym na nasiona, głębokość siewu wynosi wtedy 6 cm. Termin zbioru mieszanki na zielonkę przypada na fazę od kwitnienia wyki do fazy tzw. płaskiego strąka. 

Seradela 

Gatunek ten dobrze rośnie na najsłabszych, nawet piaszczystych glebach. Dobrze znosi zakwaszenie nie toleruje gleb wapiennych i podmokłych. Mimo że nie wymaga żyznych gleb, ma stosunkowo duże wymagania wodne. Jej zaletą jest możliwość wykorzystywania wody z mgły oraz rosy, co pozwala jej przetrwać okresy bezdeszczowe. Młode rośliny wytrzymują spadki temperatur do  -5 stopni C. Ilość wysiewu nasion waha się od 20 do 25 kg/ha, a głębokość przykrycia nasion to 2 cm. Seradelę można siać też w mieszankach międzyplonów ścierniskowych lub w siewie czystym jako poplon ścierniskowy

Lędźwian 

To gatunek radzący sobie dobrze na glebach słabych i suchych, może być jednak uprawiany na lepszych stanowiskach. Ta jednoroczna roślina może być uprawiana w siewie czystym na nasiona lub na zielonkę w siewie czystym oraz w mieszankach. Gatunek ten wymaga starannej uprawy gleby. Nasiona mogą kiełkować już w temperaturze 3 stopni C.

Esparceta siewna 

Warto wspomnieć, że to słynna dzięcielina z dzieła Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz". To roślina motylkowa drobnonasienna. Posiada palowy system korzeniowy, dzięki któremu może czerpać wodę z głębszych warstw gleby. Brodawki korzeniowe zawierają bakterie, akumulujące azot w glebie, dzięki czemu poprawia się jej żyzność. Esparceta to ceniona roślina miododajna, uprawiana również jako roślina pastewna na paszę dla bydła (w postaci zielonki i siana). Wykazuje się dobrą strawnością, jest paszą bogatą w białko i witaminy, a dodatkowo nie powoduje wzdęć u zwierząt. Esparceta jest rośliną wieloletnią, odporną na suszę i wymarzanie. Wymaga stanowiska słonecznego. Najlepiej rośnie na glebach wapiennych, może być uprawiana na glebach ubogich i suchych. Wykorzystywana jest w mieszankach z trawami, aby zapobiec erozji gleby oraz do zagospodarowywania tzw. terenów trudnych. Stanowi dobry przedplon dla zbóż jarych oraz dobry poplon po zbożach i roślinach okopowych.

Rutwica lekarska 

Należy do rodziny motylkowatych. Lubi ciepłe, nasłonecznione i wilgotne miejsca. Jest to roślina mrozoodporna, ale lubi także deszczową aurę, ponieważ to właśnie podczas deszczu najlepiej się rozwija. Roślina nie lubi jednak nagłych zmian pogodowych, takich jak naprzemiennie występujące zimno i ciepło. Rutwica lekarska, to roślina stosowana przez medycynę tradycyjną od czasów średniowiecza w przypadku cukrzycy i zaburzonej gospodarki węglowodanowej. Medycyna nowoczesna zainteresowała się rutwicą pod koniec XIX wieku, kiedy odkryto, że ziele to zawiera pochodne guanidyny – substancje o działaniu hipoglikemicznym.
 
Podsumowując – uprawa bobowatych jest niewątpliwie korzystna, szczególnie dla gospodarstw prowadzących chów bydła czy innych przeżuwaczy. Jest to też nieodzowny element płodozmianu. Ważna jest również możliwość zaliczenia uprawy bobowatych jako elementu proekologicznego w gospodarstwach powyżej 15 ha gruntów ornych, dzięki czemu łatwiej spełnić wymóg zazielenienia. 
 
 

 

kontakt1.jpg
Grażyna Mikołajewska
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.

 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO