Wiosenne nawożenie rzepaku - poradnik

Niskie temperatury w początkowym okresie wzrostu, nadmiar opadów jesienią oraz cykliczne wahania temperatur zimą to tylko niektóre czynniki zakłócające prawidłowy wzrost i rozwój roślin. Wszystkie te zjawiska mają wpływ na przezimowanie roślin. Powinny być one brane pod uwagę przy opracowywaniu strategii nawożenia roślin wiosną. W takich warunkach zbilansowanie wszystkich najważniejszych składników pokarmowych, tj. azotu, fosforu, potasu, siarki, magnezu oraz wapnia, może okazać się kluczowe, by osiągnąć zadowalające plony.

Wstępna ocena stanu plantacji

Pierwszy etap opracowywania strategii nawożenia to prawidłowa ocena stanu plantacji na przedwiośniu. Doglebowe dostarczenie większości składników pokarmowych powinno rozpocząć się jeszcze przed ruszeniem wegetacji. Dlatego

wstępną ocenę stanu plantacji należy prowadzić jeszcze w okresie zimowym lub najpóźniej ok. 2-3 tygodnie przed rozpoczęciem wegetacji.

Jest to bardzo trudne, ponieważ rośliny mogą być jeszcze zamarznięte i w takich warunkach ciężko jest ustalić stopień uszkodzenia tkanek. W związku z tym dobrą praktyką jest pobieranie monolitów glebowych i przyśpieszanie startu wegetacji w warunkach prowokacyjnych. 

Przede wszystkim należy ocenić stan korzenia oraz stożek wzrostu

Pomocne w decyzji o likwidacji lub zostawieniu plantacji jest również stara, ale bardzo skuteczna metoda szacowania plonu możliwego do osiągnięcia z zastanej plantacji po zimie. Polega ona na ustaleniu średniej obsady roślin oraz średnicy szyjki korzeniowej dla żywych roślin. Następnie szacowany plon oblicza się z następującego wzoru:

• prognozowany plon (dt z ha) = obsada roślin (szt./m2) x średnica szyjki korzeniowej (cm) + 10

Przykład: prognozowany plon = 30 szt./m2 x 1 cm + 10 = 40 dt z ha

Nawożenie azotem

Znając szacowany plon, mamy możliwość dość precyzyjnego dostosowania dawek azotu do potrzeb pokarmowych roślin. Jednostkowe pobieranie azotu mieści się w zakresie 50-60 kg N na 1 tonę nasion wraz z odpowiednią ilością słomy. W związku z tym, wyliczając plon nasion na poziomie 40 dt z ha, zapotrzebowanie na azot wynosi ok. 200 -240 kg N/ha. 

Ustalając dawkę nawozów mineralnych, należy wziąć pod uwagę zasobność gleby, która może być bardzo różna i wahać się od 10 do nawet 100 kg N/ha w warstwie 0-90 cm. Najlepiej jest pobrać próby gleby z warstwy ornej i podornej i przeprowadzić analizę w stacji chemiczno-rolniczej.

Próby należy pobrać jeszcze przed ruszeniem wegetacji

Można również próbować oszacować zawartość azotu mineralnego na podstawie danych dotyczących jakości gleby, rodzaju przedplonu, nawożenia jesiennego czy warunków atmosferycznych w okresie jesienno-zimowym. Na stanowiskach żyznych, po przedplonach takich jak np. strączkowe możemy liczyć na dopływ azotu nawet na poziomie 80-100 kg N/ha. Na stanowiskach przeciętnych, glebach piaszczystych, po zbożach, gdzie nie było dawki N na słomę, ilość azotu mineralnego kształtuje się zaledwie w przedziale 5-25 kg N/ha. 

Duże znaczenie ma również nawożenie jesienne azotem oraz stan roślin w tym okresie, np. czy rośliny nie cierpiały na niedobory już jesienią. Z taką sytuacją mieliśmy do czynienia ubiegłej jesieni, kiedy to duża liczba plantacji na naszym terenie była niedożywiona. 

Ważnym elementem w szacowaniu azotu mineralnego jest przebieg pogody zimą i wczesną wiosną. W tym roku duża ilość opadów i temperatury 2-7oC w okresie od listopada do stycznia sprzyjały wypłukiwaniu formy azotanowej w głębsze warstwy gleby. Również długa wegetacja roślin, która w tym roku trwała aż do końca pierwszej dekady stycznia, mogła doprowadzić do większego niż zwykle wyczerpania tego składnika z gleby.

• dawka wiosenna N = zakładany plon nasion (t) x potrzeby pokarmowe dla 1 t nasion + słomy – 

N mineralny w glebie

Przykład: dawka wiosenna N = 4 x 55 – 40 = 180 kg N

W uprawie rzepaku ozimego całkowitą wiosenną dawkę azotu zwykle dzieli się na 2 części, przy czym pierwszą należy zastosować przed ruszeniem wegetacji, a drugą po upływie ok. 2-4 tygodni, jednak nie później niż 4 tygodnie przed kwitnieniem. Dobrze prowadzony rzepak większość azotu powinien zakumulować do początku kwitnienia.

Zwykle błąd polegający na zbyt późnym zastosowaniu nawozów azotowych prowadzi do spadku plonu, głównie poprzez zbyt bujny rozwój wegetatywny, zwiększenie podatności na wyleganie, opóźnienie kwitnienia i gorsze zapylenie dolnych kwiatów. 

Podział dawki powinien być uzależniony przede wszystkim od ilości dostępnego azotu w glebie na przedwiośniu oraz od jego rozkładu w profilu glebowym, tzn. jeżeli azotu mineralnego w glebie jest mało (zagłodzone rośliny) lub jest wypłukany w głębsze warstwy (60-90 cm), pierwsza dawka powinna stanowić ok 2/3 całej przewidywanej ilości N, którą zamierzamy zastosować wiosną. W przypadku, gdy ilość azotu w wyższych partiach gleby jest na przedwiośniu zadowalająca, nawóz należy rozłożyć na dwie równe dawki (50/50). 

Wskazane jest, by przynajmniej niewielka część składnika w pierwszej dawce była zastosowana w formie saletrzanej (NO3-), np. saletra amonowa, Saletrosan, RSM. Taka forma azotu, łatwo dostępna, szybko uzupełni niedobory, przez co pozwoli na szybką regenerację uszkodzeń i odbudowę rozety po zimie. Drugą dawkę azotu zwykle stosuje się w formie saletry amonowej lub RSM. 

Siarka, magnez i wapń

W związku z dużym zapotrzebowaniem roślin rzepaku na siarkę (15-20 kg S/1 t nasion, tj. ok 60-70 kg S/4 t nasion) konieczne jest dostarczenie tego składnika, bardzo wcześnie, zwykle przed ruszeniem wegetacji. Zapotrzebowanie na ten składnik jest największe w okresie od początku formowania pędów aż do początku kwitnienia. Siarka wchodzi w skład białek, tłuszczów i enzymów, a wniesiona wcześnie będzie miała pozytywny wpływ na produktywne wykorzystanie azotu. Składnik ten można dostarczyć, stosując nawozy azotowe (np. Saletrosan - 13% S, siarczan amonu - 24% S) lub nawozy takie jak np. siarczan magnezu (np. Kizeryt). Stosując 150 kg/ha tego nawozu, wnosimy ok. 30 kg S oraz dodatkowo ponad 35 kg MgO. 

Magnez zastosowany przed ruszeniem wegetacji przede wszystkim będzie warunkował prawidłowe pobieranie fosforu. Wczesną wiosną, kiedy pobieranie fosforu jest utrudnione w wyniku zbyt niskich temperatur, liście często przybierają barwę czerwono-fioletową. Aby obniżyć temperaturę pobierania fosforu, zasadne jest zastosowanie właśnie magnezu.
Pozytywny wpływ na regenerację roślin i poprawę procesu wznawiania wegetacji ma również wapń. Aktywuje on pąki wzrostu na łodygach i korzeniach oraz poprawia przyswajanie innych składników pokarmowych. Na etapie wczesnej wiosny najprościej go jest dostarczyć w formie szybko działającej kredy granulowanej (np. Wapniak Koszelowski - 500 kg/ha) lub w postaci siarczanu wapnia (np. AgroSulCa). Z AgroSulCa w ilości ok. 400 kg/ha wnosimy ok. 68 kg/ha siarki (S) oraz ponad 85 kg/ha wapnia (Ca).

Fosfor i potas

Nawozy fosforowo-potasowe zwykle stosowane są jesienią przedsiewnie, w ilościach zapewniających potrzeby pokarmowe na te składniki (24 kg P2O5 oraz 55 K2O na 1 t nasion). W niektórych sytuacjach zasadne jest jednak rozważenie nawożenia tymi składnikami również wczesną wiosną. Na tym etapie rozwoju roślin warunkują one pobieranie azotu i ich dostępność wczesną wiosną w obrębie sytemu korzeniowego może mieć kluczowe znaczenie dla późniejszego plonu. 

Pamiętajmy, że warunki pogodowe w okresie jesiennym nie sprzyjały prawidłowemu rozwojowi systemu korzeniowego rzepaku. W wyniku zbyt mocnego uwilgotnienia gleby korzenie roślin rzepaku są w tym roku przeważnie krótkie i kępiaste. Dodatkowo duża ilość opadów mogła wypłukać część składników (głównie potasu) głębiej, przez co zbyt płytko ukorzenione rośliny nie zdołają pobrać odpowiedniej ilości składników potrzebnych w tym momencie. Aby wiosenne nawożenie fosforem i potasem było efektywne, musi być zastosowane bardzo wcześnie, tak aby w okresie wznawiania wegetacji składniki znajdowały się w obrębie systemu korzeniowego. 

W praktyce takie nawożenie należy przeprowadzić najpóźniej ok. 2 tygodnie przed ruszeniem wegetacji. Dodatkowo nawozy te powinny charakteryzować się dużą rozpuszczalnością w wodzie. Jest to szczególnie ważne w przypadku fosforu. Składnik ten powinien być zastosowany w nawozach tupu Nitrofoska. Nawóz o składzie NPK 16-16-16 zastosowany w ilości ok. 300-400 kg/ha powinien zapewnić roślinom optymalną na tym etapie rozwoju ilość fosforu i potasu.
Jeżeli planujemy zastosować sam potas, możemy to zrobić przy użyciu samej soli potasowej. Niezasadne jest jednak stosowanie fosforu w nawozach wieloskładnikowych typu Polifoski, Lubofoski czy Amofoski. Fosfor z tych nawozów nie jest w stanie przemieścić się w krótkim czasie w obręb systemu korzeniowego roślin.

Przykłady gotowych nawozów do pogłównego stosowania w rzepaku ozimym wiosną

Krzysztof Kurus Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. LODR prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.Realizacja zadań uwzględnia kierunki rozwoju wyznaczone w regionalnych i lokalnych programach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, ustalonych przez właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj