KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Województwo Podlaskie
  • Partner serwisu KRAJOWY OŚRODEK WSPARCIA ROLNICTWA
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie

WYSZUKIWARKA

Płodozmian, czyli rotacja roślin - system dwupolowy i system trzypolowy

Opublikowano 28.02.2019 r.
Rodzaj i kolejność zbiorów roślin uprawianych w danym okresie czasu na danym obszarze gleby można określić jako system uprawy, płodozmian, czyli rotacja roślin. Zależnie od warunków, może to być wzór regularnej rotacji różnych upraw lub tej samej uprawy z roku na rok na tym samym obszarze. Kiedy jednak dokładnie warto stosować system dwupolowy, a kiedy system trzypolowy?

Ludzie ze swoimi uprawami są inżynierami środowiska, które jednak często niekorzystnie przekształcają i niszczą swoją działalnością siedliska lądowe i wodne. Nazywa się to zmianami antropogenicznymi, do których zalicza się np. przenawożenie, zatrucia pestycydami, monokultury uprawne itp. Dany obszar uprawny może też jednak wytwarzać więcej roślin lub zwierząt, które ludzie pragną jako żywności dla siebie, do technologii, medycyny i innych zastosowań. Aby unikać zmian szkodliwych w uprawach rolnych, ludzkość wymyśliła mądrą metodę, jaką jest płodozmian, czyli rotacja roślin, uzewnętrzniona przez tak zwany system dwupolowy i system trzypolowy.

Płodozmian 

Płodozmian czyli rotacja roślin, to sukcesywna uprawa różnych roślin w określonej kolejności na tych samych polach, w przeciwieństwie do systemu jednopolowego lub przypadkowości w corocznych układach plonów. Wczesne eksperymenty rolne wykazały wartość płodozmianu, która obejmowała a uprawę roślin strączkowych w regularnej kolejności na tych samych polach. Taki system ogólnie utrzymuje produktywność, pomaga w utrzymaniu korzystnej struktury gleby i dąży do zmniejszenia jej erozji. Koniczyny uprawne są uważane za skuteczne w budowaniu azotu, niektóre rośliny strączkowe nie pozostawiają jednak azotu w glebie, bo ich największe wartości są gromadzone jako białka w zebranych nasionach. Takim przykładem jest np. soja czy bobik. Rośliny te można jednak zastosować jako przedplon do przeorania i wtedy sytuacja będzie radykalnie odmienna w glebie. Chociaż plony ziarna są więc wyższe, gdy są płodozmianowane roślinami strączkowymi, trudno jest jednak określić, w jakim stopniu ta poprawa zależy od azotu dodanego przez strączkowe do gleby, a na ile wpływ na to ma poprawiona struktura gleby lub zmniejszenie liczby szkodliwych owadów i chorób.

Płodozmian czyli rotacja roślin – system dwupolowy

System ten ludzkość opracowała jak się szacuje po raz pierwszy na podstawie prymitywnej organizacji rolniczej w Europie i na Bliskim Wschodzie we wczesnym okresie kultury osadniczej. Grunty orne podzielono na dwa pola lub grupy pól, z których jedna grupa została zasadzona pszenicą, jęczmieniem lub żytem, podczas gdy druga mogła leżeć odłogiem do następnego sezonu wegetacyjnego sadzenia, aby odzyskać swoją płodność. Po zbiorach na koniec lata, pierwsza grupa pól została przekształcona do leżenia odłogiem, a zwierzęta mogły paść się na takim ściernisku i wzbogacać glebę swoimi odchodami. Począwszy od VIII w., pomiędzy rzekami Loara i Ren, system dwupolowy ustąpił jednak miejsca bardziej wyrafinowanemu układowi trójpolowemu.

Płodozmian czyli rotacja roślin – system trzypolowy

Jest to metoda organizacji rolnictwa wprowadzona w Europie w średniowieczu i stanowiąca zdecydowany postęp w uprawnych technikach produkcji roślinnych. W starym systemie dwupolowym połowa ziemi był zasiewana uprawami, a połowa pozostawiona odłogiem w każdym sezonie. Natomiast w systemie trójpolowym tylko jedna trzecia ziemi leżała odłogiem, a reszta była obrabiana. Na 2/3 obrabianego pola 1/3 stanowiły np. zasiewy pszenicy, jęczmienia lub żyta, a na 1/3 ziemi sadzono owies, jęczmień i rośliny strączkowe. Potem w kolejnym sezonie robiono roszadę, często jeszcze tego samego sezonu wymieniano zasiewy ozime z jarymi i vice versa. Rośliny strączkowe (groch i fasola) wzmacniały glebę dzięki zdolności wiązania azotu i jednocześnie poprawiały dietę człowieka. Sadzenie wiosenne wymaga letnich deszczy, co zapewnia dwa zbiory rocznie. Dzięki takiemu płodozmianowi ludzkość znacznie zmniejszyła ryzyko nieurodzaju i głodu. Dzięki temu też orka skuteczniej działała na dwa sposoby, bo wykonywano przez to więcej orki niż w systemie dwuzmianowym. Społeczność chłopów mogła z grubsza podwoić plony. Dodatkowo uprawa nadwyżki owsa w sadzeniu wiosennym dawała paszę, która umożliwiała zastąpienie powolnych wołów szybszymi i ogólnie lepszymi końmi.

Określenie najlepszej rotacji roślin uprawnych zależy od tego, czy rośliny te konkurują ze sobą (tzn. jeśli uprawa jednej rośliny obniża plon jej następcy), lub uzupełniają się nawzajem, a wydajność jednej uprawy na danym polu prowadzi do zwiększenia produkcji drugiej.

Ta pożądana komplementarna zależność występuje tylko wtedy, gdy jedna uprawa lub praktyka zarządzania glebą z nią współistniejącą zapewnia składniki odżywcze lub warunki wymagane przez inne rośliny uprawne. W takich okolicznościach trawy i rośliny strączkowe mogą uzupełniać ziarna lub rośliny rzędowe, dostarczając azot, kontrolując erozję i szkodniki, i poprawiając strukturę gleby do tego stopnia, że ostatecznie przy takim płodozmianie uzyskuje się większą produkcję.

 

Bibliografia:
    1. Crop rotation, AGRICULTURE, written by: The Editors of Encyclopaedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/crop-rotation (14.03.2018 r.)
    2. Factors In Cropping – Cropping systems, Agricultural technology, https://www.britannica.com/technology/agricultural-technology/Factors-in-cropping#ref558279 (14.03.2018 r.)
    3. Three-field system, AGRICULTURE, written by: The Editors of Encyclopaedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/three-field-system (14.03.2018 r.)
    4. Uproszczona technika uprawy, Produkcja Roślinna – Płodozmian, http://rolnictwo-utu.pl/articlesView.php?id=8&title=produkcja-roslinna---plodozmian&lang=PL (14.03.2018 r.)

 

 

kontakt1.jpg Redakcja KalendarzRolnikow.pl
 
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Tematy pokrewne:
Orać czy nie?Orać czy nie?

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO