Uprawa jęczmienia jarego na cele paszowe
Opublikowano 06.04.2018 r.
Obecnie na Liście Odmian Zalecanych do uprawy na terenie naszego kraju znajduje się około 20 odmian jęczmienia jarego, wszystkie w typie pastewnym. Ze względu na właściwości, odmiany te są przeznaczone do żywienia trzody chlewnej, przeżuwaczy i drobiu.
Aktualnie w Krajowym Rejestrze znajduje się 77 odmian jęczmienia jarego, podczas gdy na Listę Odmian Zalecanych do uprawy w województwie lubelskim np. w 2018 wpisano 6 odmian jęczmienia jarego: Basic, Ella, Paustina, Soldo, KWS Atrika, KWS Olof. Obecnie zalecane do uprawy w województwie lubelskim to odmiany pastewne, różniące się między sobą możliwościami plonotwórczymi i zawartością białka w ziarnie. Na podstawie wyników PDOiR stwierdzono, że na podstawowym poziomie agrotechniki wyraźnie najwyżej plonuje odmiana Ella, a średnio wysoką plennością charakteryzują się odmiany Basic i Soldo. Przy intensywnym poziomie agrotechniki najwyższe plony ziarna osiągają odmiany Soldo i Ella, a także Basic i KWS Artika.
Wymagania glebowe
Najwyższe plony ziarna jęczmienia jarego uzyskuje się na glebach żyznych, zwięzłych kompleksu pszennego bardzo dobrego i pszennego dobrego. Mniejsze, ale zadowalające plony można uzyskać na glebach średnich, należących do kompleksu pszennego wadliwego i żytniego bardzo dobrego oraz na glebach lżejszych, mających zwięźlejsze podłoże, należących do kompleksu żytniego dobrego. Na glebach kompleksu żytniego słabego można uprawiać jęczmień tylko po okopowych na pełnej dawce obornika. Jednak plony ziarna jęczmienia uprawianego na glebach najsłabszych są o około 30-50% niższe niż na glebach najlepszych.
Stanowisko w zmianowaniu
Właściwymi przedplonami dla jęczmienia paszowego są: okopowe, motylkowe, oleiste, a następnie kukurydza i gryka. Dopuszczalnym przedplonem spośród zbóż jest owies. Jęczmień jary źle znosi uprawę po pszenicy i po pszenżycie, niewiele korzystniejsze jest żyto. W celu poprawienia stanowiska po zbożach zaleca się uprawę międzyplonów na przyoranie przed zimą, np. gorczycę, rzodkiew oleistą lub pastewną, rzepak, rzepik lub facelię.
Uprawa jesienna roli
W rolnictwie polskim najpowszechniejszym sposobem uprawy roli do dziś pozostaje uprawa płużna. W systemie tym wykonujemy podorywkę pielęgnacyjną, bronowanie broną ciężką oraz kultywatorowanie z bronowaniem. Po zespole uprawek pożniwnych przeprowadza się orkę przedzimową (na głębokość 20-25 cm), pozostawiając glebę w ostrej skibie. Ze względów ekonomicznych i organizacyjnych dąży się jednak do uproszczeń w uprawie, polegających na zastąpieniu pługa agregatem uprawowym. Stąd uprawę pożniwną można wykonać agregatem uprawowym (kultywator, talerze wyrównujące, wał strunowy) lub kultywatorem ścierniskowym, a liczbę orek ograniczyć do jednej na trzy lata. W pozostałych latach orkę należy zastąpić zabiegami wykonywanymi narzędziami głęboko spulchniającymi glebę, bez jej odwracania (ciężkie grubery, głębosz). Głębsze spulchnianie głęboszem na głębokość 40-50 cm wystarczy wykonać raz na 4-5 lat.
Uprawa wiosenna roli
Wczesną wiosną należy wykonać pełny zespół uprawek przedsiewnych, w skład których wchodzi włókowanie lub bronowanie. Na glebach lekkich przeprowadzamy bronowanie, gdyż wiosną gleby lekkie obsychają od razu na głębokość pracy zębów brony. Na glebach średnio zwięzłych zalecane jest zastosowanie zestawu składającego się z kultywatora i wału strunowego lub ciężkiej brony i wału strunowego, dzięki czemu można przygotować rolę do siewu.
Materiał siewny
Materiał siewny stanowi jeden z podstawowych nakładów w produkcji jęczmienia jarego, a jego jakość w istotny sposób wpływa na poziom uzyskiwanych plonów. Kwalifikowany materiał siewny jęczmienia jarego może być reprodukowany w gospodarstwie przez 3-5 lat, ale w warunkach nieprzestrzegania zasad agrotechniki już po roku może dojść do znacznego obniżenia wartości siewnej. Użyte do siewu ziarno jęczmienia jarego powinno charakteryzować się wysoką czystością (nie mniejszą niż 98%), mierzoną obecnością nasion innych gatunków uprawnych i chwastów, wysoką energią i zdolnością kiełkowania (nie mniejszą niż 85%), dużą masą 1000 ziaren (powyżej 40 g), wilgotnością niższą niż 15%. Badanie tych parametrów możemy zlecić Laboratorium Oceny Nasion Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Lublinie.
Przed siewem materiał siewny jęczmienia jarego należy bezwzględnie zaprawić zaprawą nasienną, np. Amarant 515 FS, Baytan Trio 180 FS lub inną zaprawą zalecaną przez Instytut Ochrony Roślin - PIB w Poznaniu.
Termin siewu
Optymalny termin siewu jęczmienia jarego ogranicza negatywny wpływ warunków siedliskowych na jego plonowanie. Zastosowanie możliwie najwcześniejszego terminu siewu wydłuża okres wegetacji, optymalizuje wykorzystanie zapasów wody, zwiększa liczbę kłosów i ich produktywność, a tym samym sprzyja wyższemu plonowaniu. Optymalny termin siewu jęczmienia jarego w środkowo-zachodniej części kraju przypada na połowę marca, a w centralnej Polsce na III dekadę marca. Optymalny termin siewu jęczmienia jarego na wschodzie kraju przypada od III dekady marca do I dekady kwietnia, przy czym możliwy jest opóźniony siew do 20 kwietnia.
Gęstość siewu
W słabszych warunkach glebowych jęczmień jary należy siać gęściej niż na glebach lepszych. Również w przypadku dużego opóźnienia siewu (do 20 kwietnia) zaleca się podwyższenie normy wysiewu. Przy uprawie jęczmienia w stanowisku po zbożach racjonalne jest zwiększenie normy wysiewu, a w stanowiskach po roślinach motylkowych zaleca się jej zmniejszenie. Stąd zalecana norma wysiewu przy optymalnym terminie siewu, w zależności od odmiany i kompleksu glebowego, waha się w przedziale 110-180 kg/ha. W praktyce normę wysiewu zakupionej przez nas odmiany jęczmienia jarego ustalamy na podstawie analizy publikowanych wyników Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego (PDOiR).
Jęczmień jary wysiewamy w rozstawie rzędów 11-15 cm, na głębokość 3 cm. Przy większej ilości wysiewu (powyżej 160 kg/ha) można zwężać rozstawę rzędów do 9-11 cm.
Nawożenie
Decyzja o nawożeniu mineralnym powinna być oparta na uprzednio przeprowadzonej ocenie zasobności gleb w składniki mineralne. W zależności od zawartości przyswajalnych form fosforu i potasu w glebie oraz od kompleksu glebowego, dawki tych składników stosowane pod jęczmień jary wynoszą 40-80 kg P2O5 oraz 50-90 kg K2O na 1 ha. Nawożenie fosforowo-potasowe na glebach cięższych korzystniej jest stosować jesienią pod orkę przedzimową, natomiast na glebach lżejszych - wiosną, pod uprawki przedsiewne.
Całkowitą dawkę azotu w wysokości 40-50 kg N/ha wnosimy w całości przedsiewnie, natomiast dawki wyższe dzielimy według proporcji: 60% całkowitej dawki przedsiewnie, a 40% pod koniec fazy krzewienia lub na początku fazy strzelania w źdźbło. Nawożenie azotowe pod jęczmień jary, w zależności od stanowiska i zasobności gleby, waha się w przedziale 50-110 kg N/ha. W warunkach wysokiego nawożenia azotem jęczmień jary należy dodatkowo nawozić siarką w dawce około 10-20 kg S/ha.
Przy wysokim nawożeniu azotem jęczmienia jarego zaleca się zastosowanie regulatora wzrostu od fazy strzelania w źdźbło BBCH 30 do fazy liścia flagowego BBCH 39, np. Echo 480 SL lub Stunt 250 EC.
Ograniczanie agrofagów
Zastosowanie ekstensywnej technologii produkcji jęczmienia jarego wraz z rezygnacją z mechanicznej metody zwalczania chwastów prowadzi do znacznej obniżki plonu ziarna, nawet o 15-20%. Jęczmień jary w początkowym okresie rozwoju narażony jest na zachwaszczenie przez: gorczycę polną, gwiazdnicę pospolitą, komosę, marunę bezwonną, owies głuchy, poziewnika szorstkiego, rdest szczawiolistny. W okresie konwersji problem mogą stanowić gatunki chwastów, jak: bodziszki, fiołki, przetaczniki, przytulia czepna, rumian polny, tasznik pospolity, tobołki polne. Z gatunków wieloletnich jęczmień jary najczęściej zachwaszczany jest przez: perz właściwy, ostrożeń polny, mlecz polny, podbiał pospolity, skrzyp polny.
Pierwsze bronowanie jęczmienia jarego broną średnią, niszczącą kiełkujące chwasty jare, można przeprowadzić w fazie szpilkowania bądź piórkowania. Drugi zabieg powinien być wykonany w fazie 5 liści (BBCH 15), a następny - najpóźniej na początku strzelania w źdźbło (BBCH 30). W przypadku przekroczenia progu ekonomicznej szkodliwości chwastów w uprawach jęczmienia jarego oprysk herbicydem można już rozpocząć w fazie 2-3 liści (BBCH 12-13), natomiast ostatnie zabiegi przeprowadza się w fazie liścia flagowego (BBCH 37). Dość popularne i bardzo przydatne w zwalczaniu chwastów jęczmienia jarego są herbicydy: Granstar 75 WG, Starane 250 EC, Puma Uniwersal 069 EW.
Wśród czynników znacznie ograniczających plonowanie jęczmienia na czołowe miejsce wysuwają się choroby powodowane przez patogeny grzybowe. Do najważniejszych chorób obniżających plon ziarna oraz jego jakość zaliczamy: mączniaka prawdziwego, głownię pylącą jęczmienia, rdze jęczmienia, pasiastość liści jęczmienia, plamistość siatkową jęczmienia oraz rynchosporiozę zbóż. Zwalczanie tych chorób można rozpocząć już w czasie zaprawiania materiału siewnego.
W jęczmieniu stosuje się zwykle jeden oprysk przeciwko chorobom, w fazie krzewienia lub w fazie strzelania w źdźbło.
Jeśli w okresie krzewienia się jęczmienia jarego choroby nie przekraczają progu ekonomicznej szkodliwości, a duże porażenie chorobami grzybowymi występuje dopiero w fazie strzelania w źdźbło, to zaleca się opryskiwanie w tym czasie, ale nie później niż w początku kłoszenia.
Rozwój chorób grzybowych w uprawach jęczmienia jarego można ograniczyć przykładowo poprzez zastosowanie fungicydów, jak np.: Artemis 450 EC, Azoxan 250 SC, Capalo 337,5 SE, Erasmus 250 EW.
Prawidłowo przeprowadzona agrotechnika w uprawie jęczmienia jarego stanowi ważny element ograniczający rozwój populacji wielu szkodników, szczególnie na poziomie stadiów larwalnych oraz poczwarek. Decydujące znaczenie w ograniczaniu szkodników odgrywają uprawki pożniwne i prawidłowy płodozmian.
W Polsce najważniejszymi szkodnikami o znaczeniu gospodarczym, które występują w uprawach jęczmienia jarego, są: mszyce, skrzypionki i pryszczarki. Obserwuje się także, w niektórych latach, masowe pojawy innych szkodników, tj. lednicy zbożowej czy łokasia garbatka. W przypadku przekroczenia przez szkodniki progu ekonomicznej szkodliwości w uprawach jęczmienia jarego konieczne jest zastosowanie insektycydów, np. Arkan 050 CS lub Rogor 400 EC.
Zbiór
W Polsce żniwa trwają około dwa miesiące - od drugiej połowy czerwca do 15 sierpnia - i są dzielone na dwie części: żniwa małe i żniwa duże. Podczas żniw małych zbiera się jęczmień ozimy i rzepak, natomiast podczas żniw dużych: pszenicę, jęczmień jary, żyto i owies.
Zbiór jęczmienia jarego należy przeprowadzić jednoetapowo (kombajnem zbożowym), po osiągnięciu pełnej dojrzałości ziarna. Optymalna wilgotność ziarna jęczmienia pastewnego dla omłotu wynosi 16-20%. Podczas zbioru, omłotu i czyszczenia nasion należy starannie dobierać parametry pracy urządzeń, aby ograniczyć stopień i charakter uszkodzeń ziarna.
Wnioski dla praktyki rolniczej
Średni plon ziarna jęczmienia jarego w Polsce, według danych GUS, w 2014 i 2015 roku wynosił odpowiednio 4,05 i 3,53 t z ha. Tak niskie plony są wynikiem niewłaściwej technologii produkcji tego gatunku. W literaturze tematu wykazano, że po zastosowaniu opisanych w tym artykule zaleceń agrotechnicznych dotyczących produkcji jęczmienia jarego, można uzyskać wysoki plon ziarna o dobrej jakości.
Dodatkowo w badaniach prowadzonych na obszarze kraju i województwa lubelskiego w ramach PDOiR przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej wykazano, że intensyfikacja agrotechniki jęczmienia jarego pociąga za sobą zwiększone nakłady, których rekompensatą są wyższe zbiory ziarna, których wysokość przekracza 6,0 t z ha. Również wyniki badań własnych potwierdzają, że nie ma ekonomicznego uzasadnienia, aby dokonywać uproszczeń w technologii produkcji jęczmienia jarego, gdyż to obniża istotnie plon ziarna jęczmienia jarego, nadwyżkę bezpośrednią i wskaźnik opłacalności.
Ważniejsze cechy odmian jęczmienia jarego zalecanych do uprawy w województwie lubelskim w 2018 roku
|
Lp.
|
Nazwa
|
Typ
|
Plon (t z ha) |
MTZ (g)
|
Wysokość roślin (cm)
|
Zawartość białka (0-9o)
|
|
1.
|
Basic
|
pastewna
|
7,3
|
52,2
|
74
|
5
|
|
2.
|
Ella
|
pastewna
|
7,3
|
51,8
|
77
|
4
|
|
3.
|
Paustian
|
pastewna
|
7,3
|
49,9
|
74
|
4
|
|
4.
|
Soldo
|
pastewna
|
7,4
|
54
|
74
|
5
|
|
5.
|
KWS Atrika
|
pastewna
|
7,2
|
51,5
|
78
|
5
|
|
6.
|
KWS Olof
|
pastewna
|
7,3
|
48,1
|
76
|
4
|
Skala 1-9o: 9 - wartość bardzo duża, 5 - średnia, 1- bardzo mała
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z COBORU 2018
 |
Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli
Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. LODR prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.Realizacja zadań uwzględnia kierunki rozwoju wyznaczone w regionalnych i lokalnych programach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, ustalonych przez właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego. Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|
