KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Województwo Podlaskie
  • Partner serwisu KRAJOWY OŚRODEK WSPARCIA ROLNICTWA
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych

WYSZUKIWARKA

Legowiska dla krów mlecznych

Opublikowano 11.05.2018 r.
Wygodne legowiska są jedną z podstaw zachowania zdrowotności stada. Powierzchnia legowisk ma bowiem wpływ na występowanie chorób kończyn i wymion krów. Racice podczas leżenia odpoczywają i suszą się, co wpływa pozytywnie na ich stan. Natomiast wymuszony czas stania dodatkowo obciąża kończyny, wydłuża ich kontakt z obornikiem i gnojowicą, prowadząc do rozmiękczenia rogu racicowego, czego skutkiem jest wzrost występowania schorzeń racic. Podczas odpoczynku u krów wzrasta przepływ krwi przez wymię, a tym samym produkcja mleka. 
 
Krowa powinna spędzać 12-14 godzin, leżąc na legowisku. W tym czasie odpoczywa i przeżuwa pobraną paszę. Długość czasu leżenia wpływa na procesy zachodzące w organizmie krowy, mające związek z produkcją mleka. W porównaniu z pozycją stojącą, w czasie leżenia obserwuje się znacznie lepszy przepływ krwi do wymienia, a także dłuższy czas poświęcany na przeżuwanie. Tym samym sprzyja to procesom związanym z wydzielaniem mleka. 

Brak leżenia przyczyną stresu

Skrócenie czasu leżenia prowadzi do przeciążenia kończyn. Główny nacisk masy ciała przypada na tylne kończyny (dodatkowo obciążone wymieniem), co objawia się częstszym występowaniem krwiaków w bocznej ścianie racicy. Zauważono także, że brak leżenia prowadzi u zwierząt do stanów chronicznego stresu. Co ciekawe, wiele krów po kilku godzinach spędzonych bez leżenia i równocześnie dostępu do paszy wykazuje tendencję do tego, by najpierw odpocząć w pozycji leżącej, a dopiero potem zaspokoić głód. 
 
Krowy preferują w miejscach legowiskowych powierzchnie bardziej miękkie, czynnikiem sprzyjającym leżeniu krów jest pokrycie miejsca leżenia większą ilością ściółki, niezależnie od tego, czy została ona położona na betonie, czy też macie. Na stanowiskach zapewniających komfort krowy leżały nawet 4 godziny dłużej w ciągu doby. 
 
W oborach wolnostanowiskowych każda krowa powinna mieć zapewniony boks, bo w przeciwnym razie zostaje ograniczony dostęp do leżenia. Ważna jest nie tylko ich ilość, ale i rozmiar stanowiska, grubość warstwy podłoża (twardość), głębokość, wilgotność i czystość. Zwierzęta, które mają dostęp do wygodnych, suchych i miękkich legowisk, chętnie z nich korzystają i odpoczywają w pozycji leżącej. Jednocześnie miękkie legowisko, o właściwych wymiarach, chroni ich stawy kolanowe przed otarciami i kontuzjami.

Ściółka na legowisko 

Materiały wykorzystywane do ścielenia legowisk dzielimy na organiczne, do których należą: słoma, wióry, trociny, separat oraz nieorganiczne: piasek i gumowe materace. Ich wybór zależy głównie od możliwości technicznych gospodarstwa, w tym także metody usuwania i składowania odchodów oraz dostępności danego materiału. Bez względu na rodzaj zastosowanej ściółki powinna być ona sucha, aby zapobiec rozwojowi bakterii. 
 

Piasek 

Przy ograniczonej dostępności słomy możliwe jest wykorzystanie piasku. Jest on materiałem, który ma mniejszy udział flory bakteryjnej w porównaniu z podłożami organicznymi. Pozwala to na ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób wymienia, a dzięki dobrej amortyzacji ciężaru zwierząt przy wstawaniu i kładzeniu się sprzyja mniejszemu obciążeniu stawów skokowych. Dodatkowo dostosowuje się do kształtu zwierząt, co zapewnia im komfort leżenia. 

Badania wykazały, że przy temperaturze pomieszczenia wynoszącej 30°C powierzchnia z piasku jest chłodniejsza o 2°C. Jest to pozytywna cecha tego podłoża w okresie letnim, ponieważ przy wysokich temperaturach powoduje on chłodzenie krów podczas leżenia. 
 
Piasek jest jednak kosztownym materiałem, a ścielenie nim legowisk jest pracochłonne. Przy jego stosowaniu należy również odpowiednio przystosować urządzenia do usuwania obornika. Pozostałości piasku mogą uszkodzić skórę wymienia, ale także przyczynić się do szybszego zużycia sprzętu udojowego. 

Separat 

Niektórzy hodowcy do ścielenia legowisk wykorzystują separat, który jest frakcją stałą gnojowicy odzyskaną za pomocą separatora. W wyniku tego uzyskuje się separat o wilgotności w granicach 40%, który może służyć do ścielenia legowisk. Można także mieszać go z wapnem, w celu zmniejszenia jego wilgotności oraz ograniczenia liczby drobnoustrojów lub kompostować przez 2-3 miesiące, a następnie użyć jako ściółki albo nawozu. Główną wadą tego systemu jest wysoki koszt zakupu separatora oraz budowy instalacji. Nie stwierdzono wzrostu komórek somatycznych w mleku ani stanów zapalnych wymion po zastosowaniu separatu do ścielenia.

Trociny 

Przed zastosowaniem na legowisku powinny one być poddane odsianiu, odpyleniu oraz obróbce termicznej. Materiał ten, o wilgotności wynoszącej około 12%, ma dobre właściwości izolujące, wysoką chłonność wilgoci oraz umożliwia redukcję zapachu amoniaku i pozostawia w pomieszczeniu świeży zapach.
 
Przy wyborze trocin na ściółkę należy zwrócić uwagę, z jakiego gatunku drzewa pochodzą. Odpady z drzew twardych, takich jak dąb, zawierają ostre drzazgi, które mogą ranić krowy. Odpowiednim materiałem jest drewno miękkie, sosnowe, świerkowe lub lipowe. 
 
Wadą trocin jest problem z ich składowaniem. Obornik z ich dodatkiem zakwasza glebę i dopiero po przekompostowaniu może być stosowany jako pełnowartościowy nawóz.

Maty gumowe 

Na rynku są dostępne maty wykonane w całości z gumy oraz z gąbki lub pianki pokrytej gumą. Można również wyposażyć legowisko w materace wodne, które zapewniają duży komfort. Maty legowiskowe powinny być miękkie i grube oraz mieć specjalną budowę, która zapewnia dodatkową amortyzację zwierząt, ale są najdroższym rozwiązaniem. Górna powierzchnia tworzy antypoślizgową strukturę zabezpieczającą zwierzęta przed upadkiem, a tylna część posiada delikatny spadek, który umożliwia samoczynny spływ odchodów w stronę korytarza gnojowego. 
 
Główną zaletą stosowania mat jest zmniejszenie pracochłonności hodowcy przy obsłudze legowisk i łatwe utrzymanie czystości zwierząt oraz mniejsza produkcja obornika. Są one także produktem trwałym. Jednak cena dobrej maty, która będzie spełniała wymagania krów, jest wysoka. Najczęściej te najtańsze są twarde i mało komfortowe dla zwierząt. Dlatego przy ich wyborze należy również zwrócić uwagę na grubość, miękkość oraz odpowiednią budowę, która zapewnia dodatkową amortyzację.

Słoma 

Najbardziej rozpowszechnionym surowcem wykorzystywanym do ścielenia boksów jest słoma, która może być pocięta na sieczkę lub stosowana w całości. Jest ona dobrym materiałem izolacyjnym, ale mogą znajdować się w niej grzyby i pleśnie, które rozwijają się podczas zbioru lub w czasie magazynowania. Używanie porażonej słomy wpływa na wzrost liczby zapaleń wymienia w stadzie. Stosowanie słomy to także duże nakłady, związane ze ścieleniem oraz zabezpieczeniem odpowiedniej ilości tego materiału.

Materac słomiano-wapienny

W celu ograniczenia ilość drobnoustrojów w ściółce, można zastosować materace słomiano-wapienne, które powstają po wymieszaniu słomy z wapnem oraz dodatkiem wody. W tym celu najczęściej wykorzystuje się wapno węglanowe lub mieszankę wapnia, magnezu i innych składników mineralnych. Próby mieszania przez hodowców sieczki ze zwykłym wapnem nie zdawały egzaminu, istniały problemy m.in. z utrzymaniem właściwego pH ściółki.
 
Na rynku są dostępne sprawdzone preparaty do mieszania ze słomą. Wszystkie wykorzystane w recepturze składniki wapna powinny mieć gwarancję na miałkość, co oznacza, że 90% cząsteczek jest mniejszych niż 0,09 mm. Pozwala to na dobre wymieszanie i połączenie ze słomą oraz nie dopuszcza do powstawania otarć i odleżyn. W wyniku zastosowania materaca słomiano-wapiennego, znacznemu ograniczeniu ulega zużycie ściółki w oborze. Uzupełnianie ściółki ogranicza się wówczas do odstępów 2-3 tygodniowych. Znacznej poprawie ulega również jakość ściółki. Wynika to ze stworzenia wysokiego, stałego pH, ok. 10, co pozwala eliminować ze środowiska bytowania krów chorobotwórcze patogeny. 
 
W wyniku absorbowania mocznika wydalanego przez zwierzęta nie dochodzi do jego przekształcenia w amoniak odpowiedzialny za nieprzyjemny zapach. Ograniczenie emisji szkodliwych gazów wpływa znacząco na poprawę mikroklimatu w oborze. Inne zalety zastosowania takiego podłoża to: zdrowsze wymiona i racice, poprawa jakości mleka, jednorodna i płynna gnojówka o większej zawartości składników odżywczych.

Przygotowanie materaca

Do przygotowania materaca słomiano-wapiennego potrzebne są: 1 część słomy, 2 części wody oraz 5 części specjalnego preparatu (mieszanka magnezu, wapnia i innych naturalnych składników mineralnych). Po dokładnym wymieszaniu wozem paszowym mieszankę wysypuje się bezpośrednio na legowiska, a następnie ubija, np. przy wykorzystaniu płyty wibracyjnej lub zagęszczarki do gruntu. Do wyłożenia pustego boksu potrzebne jest od 150 do 200 kg wapna (jego roczne zapotrzebowanie na każde legowisko wynosi od 350 do 500 kg). Na warstwę pokryciową oraz uzupełnianie ściółki stosujemy mniejszą ilość wapna (proporcje w tabeli). Ostatnia mieszanina nie wymaga już ubijania. 
 
Przeciętny koszt w przeliczeniu na jedną krowę wynosi rocznie ok. 100-150 zł (różnica wynika z kosztów transportu do gospodarstwa). 

W Chomęciskach Dużych

Na takie rozwiązanie zdecydował się Tadeusz Suchara z Chomęcisk Dużych, stosując mieszaninę produkcji niemieckiej z wapnem dolomitowym. Rolnik, urządzając strefę wypoczynkową dla krów, zdecydował się na budowę głębokich legowisk i ich wypełnienie materacem słomiano-wapiennym. Korzystając z doświadczeń innych hodowców, na końcu stanowisk zastosował drewniane ograniczniki z kantówki, natomiast z przodu - elastyczną rurę. 
 
Po miesiącu stosowania materaca w jednym rzędzie boksów hodowca przymierza się do wprowadzenia tej technologii na pozostałe stanowiska. Zdecydowanie mniejsze zużycie słomy i niższe nakłady pracy na ścielenie przemawiają za podjęciem takiej decyzji. Obecnie w oborze większość krów korzysta z tradycyjnych stanowisk betonowych ścielonych słomą, ale trzy stanowiska eksperymentalnie są wypełnione piaskiem.

Stwierdzone naukowo

Badania Instytutu Zootechniki udowodniły, że niezależnie od pory roku wilgotność podłoża na powierzchni legowiska była najmniejsza przy ściółce słomiasto-wapiennej, natomiast największa w grupie z piaskiem. Na obniżenie poziomu wilgotności podłoża w boksach legowiskowych ze ściółką słomiasto-wapienną przypuszczalnie miały wpływ osuszające właściwości wapna. Wykonany test wyboru wykazał, że zarówno piasek, jak i mieszanina rozdrobnionej słomy z wapnem, pod względem komfortu leżenia są ściołami porównywalnymi z podłożem słomiasto-obornikowym. 
 
Jakość legowiska zależy nie tylko od zastosowanego podłoża. Stanowisko nigdy nie będzie suche i higieniczne, jeśli w oborze zawodzi system wentylacyjny. Nieusuwany nadmiar wilgoci osiada na materacach i wnika w ściółkę, stając się idealną pożywką dla bakterii.
 

*Proporcje mieszania materiałów potrzebnych do przygotowania materaca słomiano-wapiennego

 

Słoma

 

Wapno KSM

 

Woda

 

Konsystencja

 

Podkład,

np.

1 część

 

5 części

 

2 części

 

 

200 kg

 

1 kg

 

400 l

 

mokra

 

Warstwa po­kryciowa oraz uzupełnienia, np.

 

1 część

 

2-3 części

 

1-2 części

 

 

300 kg

 

750 kg

 

400 l

 

mokra

 

 

kontakt1.jpg
Grażyna Różycka
Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli

Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. LODR prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego, mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obszarów wiejskich.Realizacja zadań uwzględnia kierunki rozwoju wyznaczone w regionalnych i lokalnych programach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, ustalonych przez właściwe organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO