Główne szkodniki zbóż oraz ich skuteczne zwalczanie

Najpopularniejsze szkodniki zbóż

Za najbardziej inwazyjne i szkodliwe szkodniki zbóż na terenie Polski uważa się: skrzypionki (zbożowa i błękitek), ploniarkę zbożówkę i mszyce zbożowe.

Szkodniki zbóż – skrzypionka zbożowa i skrzypionka błękitek

Skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa) i skrzypionka błękitek (O. lichenis) są bardzo powszechne, zimują w ściółce rowów, traw, łąk oraz pastwisk i atakują zwykle wszystkie gatunkowo zboża oba te szkodniki razem (najmocniej porażają pszenicę ozimą i jęczmień jary). Owady dorosłe (imago) skrzypionki błękitek są niebieskie lub niebiesko-zielone, a skrzypionki zbożowe mają czerwono- pomarańczowe nogi i czarną głowę. Pomarańczowożółte, cylindryczne jaja składają pojedynczo lub kupkami po 2-4 sztuki na liściach wzdłuż nerwów. Wykluwają się z nich brunatno-żółte, pokryte odchodami larwy, które intensywnie żerują, a następnie schodzą w dół i przepoczwarzają się w glebie (skrzypionka zbożowa), lub robią to na liściach i źdźbłach zbóż (s. błękitek).

Oba gatunki skrzypionek redukują powierzchnię asymilacyjną liści plonotwórczych, szczególnie liścia flagowego i podflagowego, co ogranicza wzrost i rozwój roślin, a w czasie suszy dodatkowo mocno ogranicza też transport składników pokarmowych do kłosa. Powierzchnia liści może zostać przez nie objedzona nawet do 60%, a strata plonu sięga wtedy 30%. Liście wygryzają też owady dorosłe skrzypionek (kreskowe otwory na liściach).

Szkodniki zbóż – ploniarka zbożówka

Ploniarka zbożówka (Oscinella frit) to gatunek muchówki żerującej na wszystkich gatunkach zbóż, kukurydzy i niektórych trawach. Szkodnik ten daje 3 pokolenia w sezonie rocznym i zagraża przede wszystkim późnym zasiewom wiosennym. Niszczy najbardziej dojrzewające ziarniaki, co może niezauważalnie obniżać plony do 10%. Jaja składają na zbożach do fazy 4 liści.

Wyklute larwy zimują w zbożach lub trawach i przepoczwarzają się dopiero wiosną w marcu i kwietniu, a imago wykluwają się na przełomie kwietnia i maja. To pokolenie składa jaja w czerwcu i lipcu w zawiązkach ziarniaków, natomiast trzecie pokolenie od sierpnia do października w samosiewach zbóż, międzyplonach i zbożach ozimych. Ploniarki wybierają siedliska wilgotne i największe szkody czynią na zbożach w latach ciepłych. Główne objawy ich żerowania to żółknięcie liści sercowych młodych roślin, łatwa możliwość wyjęcia liścia, wżery i objawy zgnilizny na podstawie liści, a także żerujące larwy, poczwarki i puste bobówki w ziarniakach jęczmienia i owsa (szczególnie w fazie dojrzałości mlecznej).

Szkodniki zbóż – mszyce zbożowe

W uprawach zbożowych i na trawach na terenie Polski szkodnikami jest kilka gatunków mszyc: mszyca zbożowa (Sitobion avenae), m. czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi) i m. różano-trawowa (Metopolophium dirhodum). Mszyca czeremchowo-zbożowa zimuje przy tym na czeremchach, m. różano-trawowa na różach, a zbożowa na trawach i zbożach.

Wczesną wiosną wylatuje pokolenie tzw. fundatrix. Ich masowy pojaw w sezonie wiosenno-letnim oznacza intensywne wysysanie soków z tkanek roślin i wydzielanie tzw. rosy miodowej zwanej spadzią. Mszyca zbożowa żeruje na kłosach, mszyca różano-trawowa na liściach, a czeremchowo-zbożowa na źdźbłach i szypułkach kłosów zbóż i traw. Na liściach, gdzie mszyce wysysały sok, widoczne są bielejące przejaśnienia. W sposób bezpłciowy rozwija się najpierw pokolenie bezskrzydłe, a dopiero potem pokolenia uskrzydlone, które jesienią jako osobniki płciowe znowu zasiedlają żywiciela zimowego, składając na nim zimujące jaja. Największe szkody z powodu ich żerowania pojawiają się pomiędzy kwitnieniem i dojrzałością mleczną zbóż. Największe szkody w plonie są jednak tylko wtedy, gdy szkodniki te zaatakują nie liście, lecz kłosy (szczególnie przy ciepłej i suchej pogodzie). Tak czy inaczej ich żerowanie zdecydowanie zmniejsza ziarniaki, masę ogólną ziarna i zawartość w nim białka.

Profilaktyka ochrony zbóż przed ich szkodnikami

• płodozmian (podstawowa metoda obniżania liczebności szkodników);
• prawidłowe zabiegi agrotechniczne, dla niszczenia larw i poczwarek (np. orka, bronowanie, kultywatorowanie itp.);
• zrównoważony program nawożenia upraw zbożowych, co podnosi ich zdrowotność, możliwości regeneracji i potencjał obronny;
• utrzymywanie i dbałość o lokalną populację naturalnych drapieżców żywiących się szkodnikami.

Ochrona chemiczna

Należy ją wprowadzić dopiero po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości danego szkodnika. Do zwalczania omawianych tu szkodników zbóż zaleca się środki z grupy fosforoorganicznych (Pyrisimex 480 EC), karboksyamidów i pyretroidów (Cyperkill Max 500 SC i Bulldock 025 EC).

Sergiusz Baar Redakcja WDR   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj