KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Województwo Podlaskie
  • Partner serwisu KRAJOWY OŚRODEK WSPARCIA ROLNICTWA
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

WYSZUKIWARKA

Zasolenie gleb i jego skutki

Opublikowano 03.08.2018 r.
Zasolenie jest jednym z czynników degradacji gleb i najczęściej dotyczy terenów uprzemysłowionych, zurbanizowanych oraz intensywnie rolniczo użytkowanych. Jakie są jego skutki? 

1. Zasolenie gleb i jego skutki.

Zasolenie jest jednym z czynników degradacji gleb i najczęściej dotyczy terenów uprzemysłowionych, zurbanizowanych oraz intensywnie rolniczo użytkowanych.


Zasoleniem gleby określa się wagową zawartość soli w jednostce objętości wody glebowej i jest wyrażane w gramach na litr wody.  Za proces zasolenia gleby odpowiedzialne  jest  nadmierne stężenie składników mineralnych  w glebie, tj.

  • aniony:  azotowe, chlorkowe, siarczanowe,
  • kationy: sodu, potasu, glinu, żelaza oraz kwaśne węglany sodu, potasu i magnezu.

Skutkiem zasolenia gleby jest występowanie suszy fizjologicznej dla roślin, czyli stanu polegającego na utracie możliwości pobierania składników mineralnych z roztworu glebowego z powodu wzrostu ciśnienia osmotycznego oraz toksycznych właściwości tych soli.

Wpływ zasolenia na rośliny

Negatywny  wpływ zasolenia na rośliny może polegać na toksycznym oddziaływaniu określonego jonu na roślinę  (Cl-, Na+) lub przekroczeniu tolerancji dla określonego gatunku rośliny na sumaryczne stężenie soli przyczyniające się do  ograniczenia pobierania wody przez roślinę z powodu wzrostu ciśnienia osmotycznego.  Początkowymi objawami zasolenia gleby jest niebieskawo zielone zabarwienie liści roślin, następnie brunatnienie i zasychanie oraz  pojawienie się chlorozy i nekroz na liściach. Łodygi roślin stają się kruche i łatwo podlegają  uszkodzeniu. Pokrój roślin jest strzelisty o skróconych międzywęźlach oraz słabo rozwinięty system korzeniowy roślin.  Symptomy stanu chorobowego roślin spowodowane zasoleniem środowiska zależą od następujących czynników, tj.

  • gatunku a nawet odmiany roślin,
  •  fazy rozwojowej roślin, bardziej wrażliwe są  rośliny młode, niż dobrze rozwinięte i starsze,
  • warunków klimatycznych i środowiskowych, w tym rodzaju gleby,
  • okresu oddziaływania oraz stężenia jonów,
  • rodzaju soli i jej zdolności fitotoksycznych.

 

Wrażliwość wybranych gatunków roślin na zasolenie gleby:

Gatunki wrażliwe:

  • większość warzyw (seler, fasola, bób, groch,  rzodkiewka, marchew), rośliny sadownicze (jabłoń, grusza, brzoskwinia, śliwa, truskawka, czarna porzeczka, malina), ,

Gatunki umiarkowanie wrażliwe:

  • większość zbóż (żyto, owies), kukurydza, ziemniaki, szczypior, ziemniak,

Gatunki wytrzymałe na zasolenie: 

  • burak pastewny i cukrowy, koniczyna, jęczmień.

Pomiary zasolenia najczęściej wykonuje się jako pomiar elektrycznej konduktywności pasty glebowej, otrzymanej przez zmieszanie w odpowiednich proporcjach gleby z wodą destylowaną.

Tabela.
Klasyfikacja zasolenia gleb na podstawie przewodnictwa elektrycznego (EC przy temp. 25oC mS/m)  wyciągów glebowych gleby.

Gleby lekkie niezasolone

0-20 (brak wpływu na roślinę)

Gleby średnie i ciężkie niezasolone

0-40 (brak wpływu na roślinę)

Gleby lekkie bardzo słabo zasolone

20-40 ( niższe plonowanie roślin wrażliwych na zasolenie)

 

Gleby średnio zasolone

80-160 (tylko rośliny tolerujące zasolenie mogą plonować)

Gleby silnie zasolone

Powyżej 160 (tylko rośsliny bardzo odporne na zasolenie mogą rosnąć i plonować)

 

Przyczyny zasolenia gleby:

 

  1. stosowanie wysokich dawek nawozów mineralnych do nawożenia upraw,
  2. podlewanie roślin zasoloną wodą ,
  3. stosowanie soli do zimowego utrzymania szlaków komunikacyjnych,
  4. dewastacja gleb na terenach przemysłowych i po górniczych.  

 

Stosowanie nadmiernych dawek nawozów mineralnych jest jedną z najważniejszych przyczyn zasolenia gleby na terenach intensywnie użytkowanych rolniczo, zwłaszcza dotyczy ona  gleb zwięzłych i mało przepuszczalnych. Na skutek intensywnego nawożenia upraw w glebie może następować kumulacja w nieczyszczonych minerałach stosowanych do produkcji nawozów niskoprocentowych, tj. S, Na, Cl, metale ciężkie, tj. Pb, Ni, Cr, Cd,  i inne.

Inną przyczyną zasolenia gleby może być stosowanie do podlewania roślin, wody z nadmierną  zawartością kationów i anionów, tj.   Na, Cl, NO2, K, SO4. Składni te wpływają  niekorzystnie na wzrost i rozwój roślin oraz  występowanie chorób.

 

Przeciwdziałanie zasoleniu gleby na terenach rolniczych


Aby ograniczyć niekorzystne skutki zasolenia gleby należy przestrzegać następujących zasad, tj.

  • umiarkowanie stosować nawożenie mineralne i je dostosować do potrzeb uprawianych gatunków roślin oraz  do zasobności gleby w składniki pokarmowe,
  • do podlewania roślin używać wody o niskiej zawartości soli mineralnych,
  • zwiększać zawartość materii organicznej, szczególnie w przypadku gleb zwięzłych i podatnych na zatrzymywanie soli mineralnych,
  • unikać uprawy warzyw i owoców przy szlakach komunikacyjnych z powodu szkodliwości zasolenia oraz innych zanieczyszczeń motoryzacyjnych, tj. metale ciężkie,
  • na terenach uprzemysłowionych i zurbanizowanych uprawiać wyłącznie rośliny odporne na zasolenie oraz rośliny nie przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji oraz na pasze dla zwierząt hodowlanych, wskazane aby zastąpić je uprawą roślin przemysłowych (np. wiklina, len).

 

Literatura
Jakubiak M., Śliwka M. 2008.  Zagospodarowanie i rekultywacja terenów o podwyższonym zasoleniu zdegradowanych w wyniku działalności górniczej. Gospodarka surowcami mineralnymi.  42, z.  3/3.
Wilczek A., Skierucha W., Janik G., Cieśla J., Pichler V. 2012. Zasolenie gleby wyznaczanie sensorami FDR, działającymi w zmiennej częstotliwości. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. 12, z. 2(38).

 

 

 

 

 

kontakt1.jpg
dr hab. inż Irena Burzyńska prof. nadzw.
Instytut Technologiczno- Przyrodniczy w Falentach
ul. Hrabska 3, 05-090 Raszyn
 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO