Jak poprawić żyzność gleb?

Obornik wpływa na tworzenie próchnicy w glebie oraz dostarcza podstawowych składników pokarmowych roślinom. Należy pamiętać, aby stosować go równomiernie na całej powierzchni pola i że powinien być wymieszany z ziemią oraz przykryty nie później niż następnego dnia po wywiezieniu.

Gnojówka i gnojowica wzbogacą glebę w mikro- i makroelementy. Zawarty w nich azot i potas są łatwo przyswajalne przez rośliny. 

Skład obornika, gnojówki i gnojowicy zależy od gatunku zwierząt, ich wieku oraz kierunku hodowli. Należy pamiętać, aby nie przekraczać dawki azotu wprowadzanej z nawozami naturalnymi ponad 170 kg czystego składnika na 1 hektar.

Nawozy zielone uprawiane w plonie głównym i w poplonie (międzyplony ścierniskowe, ozime i wsiewki poplonowe) poprawiają wartość stanowiska pod następną roślinę, wzbogacają glebę w substancję organiczną i minerały polepszając jej właściwości fitosanitarne oraz żyzność. Poplony pozostawione na polu przez okres jesienno-zimowy chronią glebę przed erozją wodną i wietrzną oraz ograniczają wymywanie azotu w głąb gleby.

Kompost, jako jeden z czynników poprawiających żyzność gleby, jest mniej popularny w produkcji rolniczej. Jego wartość zależy od składników, z których został sporządzony.

Słoma na przyoranie jest możliwa do zastosowania w gospodarstwach, gdzie nie ma w ogóle albo jest niewielka produkcja zwierzęca. Słoma wzbogaca glebę w próchnicę. Najlepiej wymieszać ją z glebą, a po kilku tygodniach, przeorać. Przed wymieszaniem z glebą słoma powinna być wzbogacona dawką azotu – około 5-10 kg N/1 tonę przyoranej masy. Zabieg ten znacznie przyspiesza rozkład i mineralizację słomy, skracając okres jej zalegania w glebie. Dodatkowa dawka azotu może być zastosowana w postaci nawozów mineralnych, gnojówki lub gnojowicy. Coroczne przyorywanie słomy powinno być kontrolowane, gdyż produkty rozkładu słomy mogą działać toksycznie na siewki zbóż.

Nawozów naturalnych nie wolno stosować na gleby zalane wodą, przykryte śniegiem oraz zamarznięte na głębokość około 30 cm.

Innym sposobem na poprawę żyzności gleby jest stosowanie zmianowania, czyli odpowiedniego następstwa roślin na polu. Prawidłowo dobrany płodozmian powinien zwiększyć żyzność gleby, ograniczyć stosowanie sztucznych nawozów i chemicznych środków ochrony roślin. Układając płodozmian należy wziąć pod uwagę wymagania pokarmowe roślin, ich system korzeniowy oraz uwzględnić w nim rośliny strukturotwórcze i te, które pozostawiają dużo resztek pożniwnych.                              W zmianowaniu zaleca się przeplatać rośliny zbożowe z niezbożowymi, rozpoczynając od okopowych, czyli roślin o dużych wymaganiach nawozowych i uprawowych.

W zmianowaniu powinny pojawić się rośliny motylkowe, które pozyskują azot z atmosfery, poprawiają strukturę i żyzność gleby oraz wnoszą dużo substancji organicznej. Płodozmian ułożony na kilka lat powinien cechować się dużą liczbą uprawianych gatunków roślin (na glebach lekkich minimum 3 gatunki, a na cięższych: 4-5 gatunków). Należy unikać uprawy tej samej rośliny na tym samym polu przez kilka kolejnych lat. 

Ważnym czynnikiem kształtującym żyzność gleby jest jej wapnowanie. Przed tym zabiegiem należy wykonać analizę gleby w celu ustalenia dawki i rodzaju nawozu wapniowego. Celem wapnowania jest nadanie glebie struktury gruzełkowatej oraz przywrócenie jej naturalnych cech chemicznych poprzez eliminację zakwaszenia. Gleby żyzne, o odpowiednim pH, sprzyjają rozwojowi aktywnych mikroorganizmów glebowych. Zwiększenie żyzności gleb wiąże się ze zwiększeniem ilości próchnicy w warstwie ornej.

Na żyzność gleby mają wpływ również wszystkie zabiegi agrotechniczne, które regulują stosunki wodno-powietrzne w glebie. System bezorkowy, który spulchnia glebę bez odwracania jej wierzchniej warstwy, wpływa korzystnie na polepszenie jakości gleby. Zagęszczenie wierzchniej warstwy gleby ogranicza częstotliwość i intensywność zabiegów uprawowych, np. poprzez agregowanie maszyn. Zabiegi takie poprawiają aktywność biologiczną gleby oraz prowadzą do wzrostu zawartości substancji organicznej.

Należy pamiętać, że ziemia jako jedyny ze środków do produkcji rolnej nie ulega zużyciu, ale należy dbać o jej kondycję, tzn. o żyzność i urodzajność.