Dlaczego warto obserwować krowy?

W dużych hodowlach trudno często o bliższy kontakt ze zwierzętami, ale są hodowcy które znają każdą krowę także w dużym stadzie. Wytrawnemu rolnikowi wystarczy kilka spojrzeń, by przekonać się, że wszystko jest w porządku - lub wręcz przeciwnie i wtedy szybko rozpocząć działanie.

Warto więc obserwować krowy - prowadzi to do lepszej zdrowotności zwierząt, a tym samym zwiększonej wydajności i opłacalności produkcji. Intensywne systemy chowu i utrzymania charakteryzują się wysokim stopniem mechanizacji, dużym zagęszczeniem oraz niskim nakładem pracy i coraz trudniej o indywidualną ocenę zwierzęcia i dbanie o jego dobrostan. Umiejętności obserwacji i oceny zachowań krów mlecznych po raz pierwszy uczono w 2000 roku w Holandii na podczas warsztatów dla rolników i doradców, a w 2007 roku utworzono zespół „Sygnały krów” mający szkolić rolników, jak i dlaczego warto obserwować krowy.

Biorąc pod uwagę, że Holandia jest jednym z najbardziej ,,mlecznych'' krajów w Unii Europejskiej, świadczy to o tym, jak ważna jest obserwacja i dbanie o dobrostan zwierząt.

Pamiętajmy, że prawodawstwo europajskie przyznaje zwierzętom następujące prawa:
    •  Prawo do bycia napojonym, nakarmionym bez oznak niedożywienia.
    •  Prawo bycia wolnym od dyskomfortu.
    •  Prawo do bycia wolnym od bólu, zranień i chorób.
    •  Prawo do uzewnętrzniania swojego normalnego zachowania.
    • Prawo do bycia wolnym od lęku i chronicznego stresu.

To i tylko to wystarczy, by zwierzęta były bardziej wydajne, mniej chorowały, a my będziemy się cieszyć pełniejszym portfelem.
Bydło to zwierzęta stadne z silną strukturą hierarchiczną. Najbardziej zbliżonym dla bydła środowiskiem naturalnym jest pastwisko. Tu zwierzęta mają największą możliwość zaspokojenia potrzeby ruchu i pozostałych wrodzonych form zachowania. Obserwując zwierzęta wolno pasące się poznajemy ich potrzeby. Krowom powinno się zapewnić dużo dobrej jakości paszy i wody, świeże powietrze, odpowiednie legowisko, wygodne stanie i chodzenie. Tak samo powinno być w oborze – zagwarantuje to zwierzęciu dobre samopoczucie, które będzie tym lepsze, im bliższe naturalnemu zachowaniu, a jednocześnie jest podstawą uzyskiwania dobrych wskaźników produkcji.

Prowadzenie obserwacji zwierząt należy rozpocząć od największej grupy, następnie mniejszej stanowiącej część tej większej, a w końcu na pojedyncze sztuki.

Po wejściu do obory wytrawny hodowca oceni stan stada już na pierwszy rzut oka. To, jaki jest zapach, ile krów leży, ile stoi, ile przeżuwa, ile pobiera paszę określa kondycję stada. Jak być powinno? - 80% krów w stadzie powinno leżeć, ponad 80% krów leżących powinno przeżuwać, ponad 80% stojących powinno pobierać paszę, a mniej niż 20% stojących powinno przeżuwać.

Eksperci podają orientacyjny czas ruchu i odpoczynku przy całodobowym pobycie w oborze wolnostanowiskowej, który pozwala nam wychwycić odstępstwa od normy:

•     chodzenie ogółem – ok. 2 godz. (zachowanie społeczne),
•     stanie ogółem – ok. 8 godz. (na korytarzu, w dojarni, przy stole paszowym),
•     leżenie ogółem – 14 godz. (przy zachowaniu dobrostanu).

Jeśli więc krowa zbyt krótko leży (to wyprodukuje mniej mleka) lub za mało chodzi, oznacza to że zwierzę może mieć problem, a hodowca powinien sprawdzić, jak ten problem można rozwiązać.

Niektóre problemy, z którymi na co dzień spotykają się hodowcy bydła:

PROBLEM: Załzawione oczy, opuchnięte powieki oraz wyciek z nosa, zgarbiony grzbiet

Przyczyną problemu może być źle zbilansowane żywienie, brak odpowiedniej paszy, a nawet obecność szkodliwych dla zdrowia gazów w oborze. Zgarbiony grzbiet sygnalizuje ból, którego przyczyną może być niedawny poród, zapalenie narządów rodnych lub problemy ze stawami i racicami.

PROBLEM: ogon i tylne kończyny krowy lub legowisko są zanieczyszczone odchodami

Gdy obserwujemy takie objawy najczęściej są one dowodem, że przy wstawaniu coś ją boli, co może oznaczać kwasicę żwacza lub to, że mamy źle wypoziomowane stanowisko. 

PROBLEM: dużo krów stoi na legowisku

Jeśli tak się dzieje, powinniśmy zwrócić na to uwagę i zadać sobie pytanie, dlaczego się nie kładą? Analizujmy przyczyny, których może być wiele, np.: nieodpowiednia podłoga, mało ściółki, niewłaściwe rozmiary boksu oraz przegrody. Sprawdźmy również w przysiadzie, czy skład powietrza przy podłożu obory nie jest szkodliwy dla zdrowia zwierząt. 
Dobrym znakiem jest, gdy krowy w ciągu minuty od podejścia do boksu legowiskowego przyjmują postawę leżącą.

PROBLEM: grzbiet dinozaura, czyli guzy wzdłuż kręgosłupa 

Najczęściej spowodowane są zbyt wąskim legowiskiem. Spójrzmy na części metalowe wokół stanowiska. Jeśli są błyszczące - oznacza to, że zwierzę ociera się o nie regularne ze względu na brak miejsca. 
Warto wyciągać wnioski z tego, co obserwujemy.

Jeśli, na przykład, widzimy, że jałówki cielne mają uszkodzone stawy skokowe - oznacza to, że kaleczą się leżąc na twardym podłożu, a boksy legowiska są za małe. Zwierzęta odczuwają ból w czasie chodzenia i są podatne na stany zapalne. Wtedy też niechętnie się kładą.

Problem jest także wtedy, jeśli krowa leży dłużej niż inne i niechętnie wstaje – w tym wypadku należy podejrzewać bolesną chorobę kończyn. 

Jak dbać o dobrostan krów?

Ruch przede wszystkim

Zdrowe krowy zachowując normalną postawę ciała, chodzą zazwyczaj środkiem korytarza, nosząc głowę wysoko, nie unikają kontaktu z innymi zwierzętami, nie zachowują się agresywnie. Chodząc, krowy pobierają paszę, poznają otoczenie i nawiązują kontakty z innymi krowami. Dlatego też przy planowaniu obory wielkość i konstrukcja stanowiska powinna zapewniać zwierzętom swobodne dokonywanie zmian pozycji.

Stały dostęp do paszy

W naturze krowy pasą się przez całą dobę, również w nocy - tak samo powinno być w oborze, dobrze jest więc zapewnić krowom mlecznym swobodny dostęp do paszy przez 24 godziny na dobę. Przed i po doju pobieranie paszy jest najbardziej wzmożone. Jeśli w momencie powrotu z doju krowa nie będzie zainteresowana obecnością i zapachem paszy, to nie pobierze dużych ilości pokarmu, a to odbije się na wydajności mlecznej. 

Jest jeszcze druga sprawa, nie mniej ważna - krowa która po dojeniu podejdzie do stołu paszowego, gdzie nie będzie pokarmu to zniechęcona szybko się położy, a to może zagrażać wniknięciem drobnoustrojów przez niezamknięte przewody strzykowe. 
Większe pobranie paszy sprzyja nie tylko wzrostowi produkcji mleka, ale także poprawie zdrowotności zwierzęcia. Dlatego też warto pobudzać dobry apetyt u krów.

Krowa w ciągu doby:
    •     pobiera paszę przez 6 godz. (TMR),
    •     przeżuwa 10 godz.,
    •    pije 30 min.

Warto, byśmy wiedzieli także jak wygląda hierarchia u krów. Duże i starsze krowy zajmują zwykle wyższe miejsca w hierarchii stada. Im bardziej krowy w grupie są do siebie podobne, tym mniej będzie problemów z ich społecznym zachowaniem się. 
Krowy mają potrzebę lizania. Lizanie działa bowiem uspokajająco po zaniepokojeniu stada i stanowi normalny element zachowania się krów. Zwierzęta o podobnej randze społecznej w hierarchii stada liżą się wzajemnie częściej niż zwierzęta różniące się nią.

Krowy chętnie korzystają z czochradeł i szczotek, często ocierają się o ściany, przegrody oraz wyposażenie obory. Jeśli zauważmy, że niektóre krowy niechętnie korzystają z zabiegów pielęgnacyjnych - może to oznaczać chorobę i powinno zaniepokoić hodowcę.

Jeśli więc poświęcimy trochę czasu na naukę obserwacji zachowania zwierząt, będziemy mogli spać spokojnie, gdy w stadzie wszystko jest dobrze lub szybciej zareagować widząc niepokojące objawy. Warto to robić nie tylko dlatego, że nakazuje to prawo, ale przede wszystkim dbając o komfort zwierzęcia, który namacalnie przekłada się na zasobność portfela hodowcy. Obserwacja i dbanie o krowy się po prostu opłaca...

Redakcja KalendarzRolnikow.pl     Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj