Dlaczego zboża żółkną?

Żółknięcie zbóż nazywane bywa także chlorozą, z powodu  zmniejszonej zawartość chlorofilu i w związku z tym braku zielonego zabarwienia. Większość tego typu zmian spowodowanych jest przez niedobory pokarmowe.

Jak rozpoznać niedobory składników pokarmowych w zbożach?

Jeśli nie jesteśmy pewni, zawsze możemy wykopać roślinę i podjechać do doradcy rolnego. Warto jednak samemu zastanowić się, jak rozpoznać niedobory pokarmowe w zbożach.

Żółknięcie zbóż najczęściej spowodowane jest właśnie niedoborem składników pokarmowych takich jak: magnez, żelazo, azot czy mangan. Rolnicy często mówią, że po długiej jesieni i krótkiej zimie, rośliny, które krótko odpoczywały są ,,głodne'' i z tego powodu wiosną może dochodzić do żółknięcia ozimin z braku pokarmu w glebie.

Powodem żółknięcia często bywa brak magnezu jesienią – wtedy  stosujemy wapnowanie wapnem magnezowym (dolomitem) w dawce 2 tony na 1 ha, co 3-4 lata lub nawozimy ziemię kizerytem (siarczan magnezu) w dawce 200 kg/ ha.

Magnez jest niezbędnym elementem składowym chlorofilu, zielonego barwnika odpowiedzialnego za fotosyntezę. Niedobór magnezu występuje najczęściej na liściach starszych w postaci ciemnozielonych plam, tzw. marmurkowatość lub pasiastość liści. Zmiany postępują od szczytów i brzegów do nasady liści, zajmując z czasem całą powierzchnię liścia. 

Niedobory magnezu wpływają negatywnie na wzrost korzeni, co z kolei osłabia pobieranie innych substancji odżywczych – przede wszystkim azotu. Ostry niedobór magnezu cechują rozjaśnienia i zżółknięcia występujące między naczyniami starszych liści.

Nadmiar w glebie wapna czy fosforu też może być przyczyną żółknięcia, ale takie przypadki występują rzadko.
Składnikiem o znaczeniu wręcz strategicznym jest mangan - jego brak powoduje zahamowanie wzrostu zbóż, żółknięcie liści oraz występowanie brunatnych plam między nerwami. Mangan jest niezbędny przy intensywnej uprawie zbóż, bo stymuluje budowę silnego systemu korzeniowego.

Mangan jest katalizatorem fotosyntezy, odpowiada za wytwarzanie przez roślinę związków, które budują część struktury ściany komórkowej. Dzięki manganowi roślina jest bardziej odporna na uszkodzenia mechaniczne, co zwiększa odporność na choroby (zwłaszcza powodowane przez patogeny grzybowe). Gdy manganu jest dostatecznie dużo zboża stają się bardziej odporne na grad i silny wiatr.   

Mangan bierze udział w reakcjach fotosyntezy, tworzenia chlorofilu oraz syntezie białek i witaminy C. Najczęstszym objawem niedoboru manganu jest sucha plamistość liści. Porażenie występuje na liściach flagowych i podflagowych w postaci jasnobrązowych przebarwień, które stopniowo zajmują całą blaszkę liścia. Warto też pamiętać, że brak manganu zwiększa podatność zbóż na zgorzel podstawy źdźbła.

Bardzo ważnym składnikiem pokarmowym jest także potas. Zwiększa on odporność roślin na suszę, choroby oraz mrozy. Szczególnie istotne w naszym klimacie jest to, że potas wpływa korzystnie na krzewienie się roślin. Niedobór potasu możemy rozpoznać po więdnięciu roślin, gniciu łodyg ale także po żółtych przebarwieniach na krawędziach blaszek liści.

Warto także zwrócić uwagę na siarkę - jej niedobory są powszechne w uprawach roślin, jednak w zbożach są trudne do wizualnego zdiagnozowania. W większości przypadków występują tzw. utajone niedobory tego pierwiastka.

Niedocenianym często składnikiem pokarmowym jest także miedź. Bierze ona udział w metabolizmie azotu w roślinie. Niedobór miedzi powoduje zmniejszone pobieranie azotu oraz gorsze przezimowanie zbóż. Charakterystycznym objawem jest bielenie kłosów (choroba nowin) oraz skręcanie się liści.  

Możliwe są także inne powody żółknięcia zbóż, nie związane bezpośrednio z brakami pokarmowymi, choć do nich prowadzące. Jedne z tych czynników zalezą od rolników w znacznym stopniu i wynikają z błędów agrotechnicznych - inne w znacznie mniejszym stopniu zależą od rolników: na przykład kwasowość gleby.

Żółknięcie zbóż może być także spowodowane przez niski współczynnik pH gleby. Kwaśny odczyn gleby nie jest korzystny dla większości roślin uprawnych, a niestety, większość gleb w Polsce jest kwaśna. Gdy roślina żółknie -wskazuje nam, że coś jej przeszkadza w rozwoju. Gleba o odczynie kwaśnym powoduje, że rośliny żółkną od dołu. Najbardziej wrażliwe są jęczmienie. Przy niskim pH, pobieranie makroelementów pokarmowych z gleby przez wszystkie gatunki zbóż, jest utrudnione i dużo wolniejsze w przeciwieństwie do chwastów, które szybko odnajdują się w niekorzystnych warunkach. Wraz z zakwaszeniem gruntu, zmniejsza się ilość przyswajalnego dla roślin fosforu, molibdenu i potasu.  

Podeszwa płużna może także doprowadzić do żółknięcia zbóż. Podeszwą płużną nazywamy nadmiernie ubity grunt, utrudniający przenikanie wody i dotlenienie korzeni roślin. W niesprzyjających warunkach w górnej warstwie gleby będą zalegać związki chemiczne i nawozy, blokowane przez nadmiernie ubitą warstwę gleby. 

Zbyt gęsty siew może być także przyczyną żółknięcia zbóż. Czasem, gdy używamy własnego materiału siewnego, decydujemy się na obsianie uprawy z większą niż zalecana gęstością nasion. Aby tego uniknąć, warto prowadzić testy kiełkowania nasion, zwłaszcza pozyskanych z własnych zbóż. Namawialiśmy miesiąc temu, do przeprowadzenia właśnie takich testów. Jeśli jednak rolnik wysieje zboża zbyt gęsto i wzejdą one także zbyt gęsto, będą one konkurować w walce o słońce i składniki pokarmowe, co może doprowadzić do żółknięcia liści.

Pamiętać należy także, że żółkniecie zbóż może być oznaką chorób grzybowych, bakteryjnych lub żerowania szkodników - na przykład mączniak prawdziwy zbóż, żółta karłowatość jęczmienia (choroba wirusowa), rdza żółta oraz szkodniki, m.in. larwy ploniarki zbożówki mogą także doprowadzić do żółknięcia roślin. Monitorowanie uprawy pod kątem zagrożeń patogenami i szkodnikami jest dziś jednym z podstawowych obowiązków rolników.

Podsumujmy więc: niedobór każdego ze składników pokarmowych (makro- i mikroelementów) wywołuje u roślin specyficzne, bardzo niepożądane objawy.

Najczęstszymi, ogólnymi objawami niedoborów są:
    1. Zahamowanie wzrostu powodowany w zasadzie brakiem każdego z podstawowych składników pokarmowych. Najostrzej objaw ten występuje przy niedoborach azotu, fosforu i potasu. 
    2. Żółknięcie czyli chloroza często obejmuje jedynie miękisz liścia pomiędzy żyłkami lub brzegi liścia 
    3. Nekroza (martwica) – zamieranie części rośliny. Najczęściej zamierają fragmenty blaszki liściowej, tworząc widoczne plamy, lub zasychają całe liście, rozpoczynając (w zależności od deficytowego pierwiastka) od brzegów lub środka. 
    4. Zabarwienie liści i łodyg – głównie czerwone i fioletowe spowodowane nadmiernym wytwarzaniem antocyjanu. Może być wywołane niedoborem składników pokarmowych, głównie azotu i fosforu. 

Redakcja KalendarzRolnikow.pl     Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj