Zachwaszczenie - zmora rolnictwa ekologicznego

Efektywne ograniczenie zachwaszczenia w gospodarstwie ekologicznym polega głównie na wyeliminowaniu przyczyn jego występowania, a nie na doraźnych metodach ich zwalczania. 

Regulacja zachwaszczenia

Zapobieganie jest najważniejszą metodą regulacji zachwaszczenia w rolnictwie ekologicznym. Tym samym najważniejsza jest staranna i należyta uprawa roli. 

W rolnictwie ekologicznym do regulacji zachwaszczenia rolnicy stosują zarówno metody bezpośrednie (bronowanie, pielenie mechaniczne, pielenie, okopywanie, regulacja termiczna, koszenie, spasanie, metody biologiczne, chemiczne), jak i pośrednie (płodozmian, dobór gatunków i odmian roślin uprawnych, materiał siewny dobrej jakości, stosowanie nawozów naturalnych, pielęgnacja powierzchni nieużytkowanej, podorywka, właściwe czyszczenie narzędzi, uprawa poplonów, właściwy sposób siania i zbioru plonów).

Podstawowymi sposobami zwalczania chwastów w uprawie ekologicznej są mechaniczne zabiegi prostymi urządzeniami rolniczymi. W gospodarstwach ekologicznych najpopularniejszym sprzętem stosowanym do odchwaszczania pól jest brona chwastownik. Brona chwastownik skutecznie niszczy słabiej zakorzenione chwasty, spulchnia glebę, polepsza dostęp składników pokarmowych oraz intensyfikuje napowietrzanie gleby. Może być stosowana na polach przed wschodami zbóż i roślin okopowych oraz na polach ze zbożami do stadium krzewienia.

Uprawom najbardziej zagrażają chwasty pojawiające się w początkowym  okresie wegetacji, więc najwcześniejsze usuwanie chwastów zapewni roślinom optymalne warunki wzrostu i ograniczy ujemne skutki zachwaszczenia.

Mechanicznie likwidujemy chwasty przez wyrywanie lub zasypywanie – najskuteczniejsze są zabiegi wykonywane do fazy czwartego liścia.

- Zboża można odchwaszczać do momentu szpilkowania  i od fazy trzeciego liścia do momentu krzewienia.
- Bobik, groch, łubiny – do wchodów i od 10–15 cm.
- Ziemniaki – do momentu rozkrzewienia.
- Kukurydzę – do wschodów i od 2–3 liścia (w ciepłe dni).

O powodzeniu walki z chwastami decyduje termin przeprowadzenia zabiegu taką broną. Najważniejsze jest jednak to, że ten sposób zwalczania chwastów jest dla środowiska bardzo przyjazny.

Prawidłowy płodozmian skutecznie ogranicza zachwaszczenie 

Przykładem może być miotła zbożowa, bardzo uciążliwy chwast zbóż na terenie całego kraju. Miotła zbożowa jest chwastem ozimym, tym samym swym rytmem rozwojowym związana jest ze zbożami ozimymi. W zbożach jarych pojawia się dość rzadko. Występowanie miotły zbożowej sprowokowane jest głównie zbyt częstą uprawą zbóż ozimych. Najskuteczniejszym więc sposobem, na pozbycie się tego chwastu jest zaniechanie uprawy zbóż ozimych, nawet na kilka lat i włączenie ich w dalszej kolejności do właściwie przygotowanego płodozmianu.

Innym uciążliwym chwastem dla gospodarstw ekologicznych jest owies głuchy. Jest to roślina jara, która może zdominować jare zasiewy zbyt często wprowadzane na to samo pole. Ten chwast stanowi duże zagrożenie na dobrych glebach, gdzie może opanować nie tylko zboża jare, ale np. zasiewy buraka cukrowego i bobiku. W tym przypadku najlepszą metodą walki z owsem głuchym jest wprowadzenie upraw wieloletnich, roślin pastewnych np. lucerny lub koniczyny z trawami. Po wyczyszczeniu takiego pola należy wprowadzić płodozmian, w którym udział roślin ozimych i jarych będzie zrównoważony. 

Perz jest najbardziej uciążliwym i powszechnie występującym chwastem. Do likwidacji perzu stosowane są bezpośrednie, mechaniczne metody jego niszczenia, tj:
- przez „zmęczenie” – efektywna metoda niszczenia rozłogów perzu – polegająca na kilkakrotnym cięciu rozłogów, powtarzanym w momencie odrostu perzu (czas trwania 4–6 tygodni). Najlepiej proces ten rozpocząć po sprzęcie roślin (lipiec – sierpień).
- wysuszenie wydobywanych na powierzchnię gleby rozłogów, poddawanych działaniu czynnikom atmosferycznym, jak: słońce, wiatr, a czasami mróz.

W każdym gospodarstwie ekologicznym płodozmian powinien osiągnąć idealny stan, to jest taki, w którym byłoby 25% zbóż ozimych, 25% jarych, 25% roślin okopowych, 25% kilkuletnich roślin bobowatych. Taki płodozmian może zagwarantować zarówno wystarczającą ilość azotu, jak i odpowiednie możliwości zapobiegania zachwaszczeniu. 

Zanim zaczniemy „walkę” z chwastami zastanówmy się co może być źródłem i przyczyną zachwaszczenia. Zdecydowanie w większości gospodarstw przyczyn zachwaszczenia będzie wiele, a problem ten nie dotyczy wyłącznie rolników ekologicznych.
Pamiętajmy, że tylko konsekwentne stosowanie metod pośrednich i bezpośrednich będzie przynosiło długotrwałe efekty. 

Źródło:
„Rolnictwo ekologiczne w praktyce”– Bořivoj Šarapatka, Jiři Urban i inni, W-WA Falenty 2012
„Przewodnik ograniczenia zachwaszczenia w gospodarstwie ekologicznym – Irena Duer, Beata Feledyn-Szewczyk, IUNG Puławy 2008

Agnieszka Dobosz-Idzik Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie Jeden z 16 Ośrodków Doradztwa Rolniczego w kraju. Podstawowym zadaniem KPODR jest udzielanie wszechstronnej pomocy rolnikom, mieszkańcom obszarów wiejskich oraz przedsiębiorcom związanym z przetwórstwem rolno-spożywczym w celu zwiększania dochodów gospodarstw rolnych oraz poprawy warunków życia na wsi.Główna siedziba znajduje się w Minikowie (pow. Nakielski). Ośrodek posiada oddziały w Zarzeczewie (pow. Włocławski) oraz w Przysieku (pow. Toruński). Posiada własne wydawnictwo,które jest wydawcą miesięcznika Wieś Kujawsko-Pomorska oraz wielu poradników. Organizuje liczne wystawy i targi -m.in Międzynarodowe Targi Rolno-Spożywcze "Agrotech" w Minikowie, które na obszarze 12ha odwiedza corocznie ok. 350 wystawców i około 35 tys. zwiedzających.   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj