Bakterioza pierścieniowa ziemniaka - choroba zwalczana z urzędu

Najwyższe wymagania wodne ziemniaka występują w okresie zawiązywania bulw i intensywnego wzrostu (lipiec do połowy sierpnia). Niedobór opadów w tym czasie znacząco ogranicza plonowanie. Z kolei nadmiar opadów w okresie wegetacji sprzyja rozwojowi chorób ziemniaka. Jego skutkiem jest też gorsze przechowywanie bulw zimą. Plony ziemniaka zależą również od przebiegu temperatury. Optymalna temperatura do zawiązywania bulw i ich wzrostu waha się w granicach 15–20 °C.

Najkorzystniejszy jest zmienny układ temperatur, czyli wyższa temperatura w ciągu dnia (20–23 °C) i niższa w nocy (ok. 15–16 °C). Wyższe temperatury stymulują wiązanie, ale jednocześnie powodują zdrobnienie bulw. W ostatniej fazie wzrostu, ciepła i słoneczna pogoda o niezbyt wysokich, ale równomiernie rozłożonych opadach, sprzyja nagromadzeniu suchej masy w bulwach, w tym także skrobi.

W Polsce do najważniejszych chorób ziemniaka należą zaraza ziemniaka, alternarioza, czarna nóżka, mokra zgnilizna, parch zwykły, parch srebrzysty, bakterioza pierścieniowa, antraknoza ziemniaka, sucha zgnilizna bulw, rizoknonioza ziemniaka, rdzawa plamistość, pustowatość bulw, smugowatość ziemniaka i liściozwój ziemniaka.

CMS

Spośród wszystkich ważnych chorób warto zatrzymać się na bakteriozie pierścieniowej ziemniaka. Sprawcą bakteriozy pierścieniowej ziemniaka są bakterie Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Cms). Występują one powszechnie w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzują się tym, że nie przeżywają zimy w glebie. Mogą przetrwać i zachowywać patogeniczność na workach, ścianach przechowalni, częściach maszyn iinnym sprzęcie, resztkach pożniwnych i na samosiewach rosnących na zainfekowanym polu. Bakterie najczęściej są przenoszone wraz z zakażonymi sadzeniakami lub przez kontakt bulw porażonych ze zdrowymi.

Pod koniec sezonu

W warunkach polowych symptomy choroby na porażonych roślinach pojawiają się rzadko i jest to zauważalne zwykle pod koniec sezonu wegetacyjnego. Specyficznym objawem jest zwijanie się i więdniecie liści z jednej strony łodygi, które stopniowo zmieniają barwę i w końcu stają się brunatne i nekrotyczne.

Rozwojowi choroby sprzyja sucha i upalna pogoda. Na przekroju bulw można dostrzec kremowo-żółte, z biegiem czasu ciemniejące przebarwienia w postaci charakterystycznego pierścienia. W późniejszych stadiach rozwoju choroby wiązki przewodzące i ich okolice stają się miękkie. Po ściśnięciu bulwy z wiązek przewodzących wydostaje się śluz bakteryjny. Skórka bulw staje się popękana, co sprzyja infekcji wtórnej np. bakteriami powodującymi mokrą zgniliznę.

Urzędowe zwalczanie

Bakterioza pierścieniowa ziemniaka jest przyczyną znacznych strat ekonomicznych, przede wszystkim ze względu na to, że jest organizmem kwarantannowym. Nie bez znaczenia jest także brak skutecznych środków ochrony roślin hamujących rozwój choroby. Urzędowy nadzór nad przestrzeganiem zasad jej ograniczania sprawuje Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Szczegółowe zasady zwalczania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się bakterii Cms we wszystkich Państwach Członkowskich Unii Europejskiej reguluje Dyrektywa Rady 93/85 EWG z dnia 4.10.1993 r. oraz zmieniająca ją Dyrektywa Komisji 2006/56/WE z dnia 12.06.2006 r., które w polskim prawodawstwie zostały wdrożone Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6.04.2007 r. w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się bakterii Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (D.U. z 2007 r. Nr 70 poz. 472).

Wykrycie obecności bakterii Cms pociąga za sobą konieczność wprowadzenia w życie określonych prawnie czynności, do których należą:

• określenie porażonego i prawdopodobnie porażonego materiału roślinnego,
• określenie skażonych narzędzi i maszyn rolniczych, miejsc lub pomieszczeń składowania bulw oraz miejsc produkcji,
• ustalenie źródła oraz strefy porażenia,
• przeprowadzenie zabiegu oczyszczania i odkażania przedmiotów mogących mieć kontakt z porażonymi i prawdopodobnie porażonymi bulwami bulwami,
• odpowiednie zagospodarowanie porażonych i prawdopodobnie zainfekowanych bulw ziemniaka,
• ustalenie postępowania kwarantannowego w gospodarstwach znajdujących się w wyznaczonej strefie zagrożenia,
• kontrole miejsc produkcji, dla których określono obowiązki kwarantannowe.

Na polach uznanych za porażone:

1. należy niszczyć samosiewy ziemniaków i inne naturalnie występujące rośliny żywicielskie bakterii Cms (np. chwasty pochodzące z rodziny Solanaceae),
2. nie wolno uprawiać ziemniaków ani innych roślin stwarzających ryzyko rozprzestrzeniania się bakterii Cms, przez trzy sezony wegetacyjne następujące po roku, w którym wykryto skażenie,
3. w czwartym sezonie dopuszcza się uprawę ziemniaków w celach innych niż produkcja sadzeniaków (z dowolnych ziemniaków),
4. w kolejnym sezonie uprawy ziemniaka, przy zachowaniu właściwego płodozmianu, dopuszcza się sadzenie ziemniaków z przeznaczeniem na sadzeniaki, ziemniaki do konsumpcji lub do przetwórstwa przemysłowego.

Ziemniaki podlegają obowiązkowej kontroli inspektorów PIORIN, w tym także badaniom laboratoryjnym na obecność bakterii Cms przez 5 lat od stwierdzenia porażenia.

Na polach innych niż porażone:

1. w sezonie wegetacyjnym następującym po roku, w którym stwierdzono skażenie, nie sadzi się ziemniaków albo, dopuszcza się uprawę sadzeniaków urzędowo kwalifikowanych z przeznaczeniem bulw pochodzących z tej uprawy do konsumpcji lub do przerobu przemysłowego (pod warunkiem, żewojewódzki inspektor wykluczy ryzyko występowania samosiewów ziemniaka i innych naturalnie występujących roślin żywicielskich bakterii Cms,
2. w drugim sezonie wegetacyjnym po wykryciu porażenia dopuszcza się uprawę ziemniaków z kwalifikowanego materiału siewnego na ziemniaki do wysadzenia w tym samym gospodarstwie w roku przyszłym, na ziemniaki konsumpcyjne i przemysłowe,
3. w trzecim sezonie po wykryciu porażenia dopuszcza się uprawę ziemniaków z przeznaczeniem na kwalifikowane sadzeniaki oraz ziemniaki konsumpcyjne i przemysłowe.

Przez trzy sezony od wykrycia porażenia w każdym roku:

• niszczy się samosiewy,
• oddzielnie zbiera,
• przemieszcza,
• przechowuje sadzeniaki ziemniaka,
• czyści i dezynfekuje przedmioty po wykonaniu poszczególnych czynności gospodarczych,
• bada się zdrowotność upraw ziemniaka pod katem tego, czy są wolne od Cms (zadanie inspektorów PIORiN).

Lepiej zapobiegać

Najbardziej skutecznym sposobem ograniczania bakteriozy pierścieniowej jest szeroko rozumiana profilaktyka. Jej kluczowym elementem jest rygorystyczna selekcja zdrowego materiału rozmnożeniowego. Ponieważ krajowi producenci sadzeniaków nie są w stanie zapewnić ich dostatecznej ilości dla wszystkich nasadzeń, proponuje się, aby w jednym gospodarstwie używać materiał kwalifikowany nie dłużej niż przez trzy sezony z rzędu, a następnie obowiązkowo kontrolować kolejne partie albo kupić nowe sadzeniaki kwalifikowane.

Mycie i dezynfekcja

Zapewnienie higieny fitosanitarnej jest integralnym elementem dobrej praktyki rolniczej, zapobiegającym rozprzestrzenianiu się bakteriozy pierścieniowej. Systematyczne usuwanie resztek roślin oraz gleby z przechowalni, opakowań, maszyn rolniczych i środków transportu jest warunkiem skutecznej eliminacji patogena. Dokładne oczyszczenie powierzchni poprzedzające dezynfekcję, jest ważne ze względu na niebezpieczeństwo neutralizacji substancji aktywnych zawartych w dezynfektantach przez resztki organiczne.

Najskuteczniejszy program dezynfekcji obejmuje następujące czynności:

• czyszczenie,
• dezynfekcje,
• płukanie,
• osuszanie.

Przemysłowe detergenty

W niektórych przypadkach (np. przy oczyszczaniu drewnianych skrzyń) może być konieczne wykorzystanie myjki wysokociśnieniowej i niskopieniących detergentów przemysłowych. Jeżeli do mycia używamy detergentów, to dezynfekcje powinno poprzedzać płukanie i osuszanie. Z chwilą stwierdzenia bakteriozy pierścieniowej, dezynfekcja chemiczna jest obowiązkowa. Do dezynfekcji mogą być stosowane środki biobójcze zarejestrowane w Polsce oraz środki sanitarne o działaniu bakteriobójczym.

Źródło: Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy dr inż. Anna Maćkowiak-Sochacka, IOR – PIB Poznań, IOR Poznań Metodyka Integrowanej Ochrony Ziemniaka 

Małgorzata Kaczmarek Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu   Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj