Wypadek przy pracy – i co dalej?
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego za wypadek przy pracy rolniczej uznaje taki wypadek, który spełnia równocześnie trzy warunki: nagłość zdarzenia, przyczynę zewnętrzną oraz związek z wykonywaną pracą rolniczą. Brak choćby jednej z tych przesłanek powoduje, że zdarzenie nie będzie mogło być uznane za wypadek.
W praktyce nagłość rozumiana jest zazwyczaj jako działanie momentalne, nieprzewidywalne, dokonujące się jednorazowo, w mgnieniu oka, jak np. wyładowanie atmosferyczne. Niemniej, ścisłe trzymanie się treści znaczeniowej wyrazu „nagłe” skutkowałoby odmową uznania tych zdarzeń za wypadki przy pracy, dla których czas oddziaływania przyczyny zewnętrznej na ich powstanie byłby dłuższy. Wskazując na takie zdarzenia, jak odmrożenia czy udar słoneczny, można i należy odnieść się do zdarzeń oddziaływujących niekiedy przez kilka dni. Dlatego też nagłości nie należy rozumieć dosłownie jako zdarzenia błyskawicznego i jednorazowego, gdyż działanie może być kilkakrotne lub trwać przez pewien czas (np. kilka godzin, jak w przypadku zatrucia się pestycydami w trakcie oprysku roślin). Tak więc okres, w którym powinien zamknąć się przebieg nagłego zdarzenia, aby nie straciło ono charakteru wypadku, ma charakter umowny. Zdarzeniu przebiegającemu w dłuższym czasie – nie powinno odmawiać się cechy nagłości.
Drugim istotnym elementem wypadku jest stwierdzenie, że przyczyna wypadku pochodziła z zewnątrz, czyli istniała poza poszkodowanym. Przez przyczynę zewnętrzną rozumie się działanie czynników zewnętrznych, takich jak: elementy maszyn, energia elektryczna, środki chemiczne itp. Za zdarzenie spowodowane przyczyną zewnętrzną uważane są również takie, w którym występuje łącznie działanie przyczyny zewnętrznej i wewnętrznej, czyli tkwiącej w organizmie poszkodowanego (np. choroba), jeżeli sama przyczyna wewnętrzna nie spowodowałaby zdarzenia. Przykładem może być wystąpienie podczas pracy zawału serca, wywołanego nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Dlatego też każdy wypadek rozpatruje się indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie możliwe przyczyny, tym bardziej, że mogą istnieć przyczyny wewnętrzne (schorzenia). Zdarzenie nie może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, jeżeli niezdolność do pracy nastąpiła wyłącznie na skutek działania czynników wewnętrznych.
Trzecim niezbędnym warunkiem uznania zdarzenia za wypadek przy pracy rolniczej jest wymóg jego związku z pracą rolniczą, czyli musi ono nastąpić podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo być związane z wykonywaniem tych czynności. Za wypadek śmiertelny przy pracy uważa się taki, w wyniku którego nastąpiła śmierć poszkodowanego w związku z wypadkiem. Z uwagi na postęp w medycynie, który np. umożliwia dłuższe (niż wymienione w ustawie 6 miesięcy od wypadku) podtrzymanie funkcji życiowych pacjentów w stanie śpiączki klinicznej, za wypadek śmiertelny może być uznana także śmierć poszkodowanego, która nastąpiła w terminie późniejszym.
Ubezpieczonemu rolnikowi, domownikowi, pomocnikowi rolnika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej, a także członkom rodziny ubezpieczonego zmarłego wskutek takiego wypadku, przysługują świadczenia z tytułu ubezpieczenia w KRUS.
Zgodnie z ustawą z 20 grudnia 1990 roku (Dz.U. 2019 r. poz. 299) o ubezpieczeniu społecznym rolników, za wypadek przy pracy rolniczej w przypadku rolnika lub domownika uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności:
- na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym, lub
- w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, albo w drodze powrotnej, lub
- podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej lub w związku z wykonywaniem tych czynności, lub
- w drodze do miejsca wykonywania czynności, o których mowa w pkt 3 albo w drodze powrotnej.
Natomiast w przypadku pomocnika rolnika za wypadek przy pracy rolniczej uznaje się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania przez niego czynności określonych w umowie o pomocy przy zbiorach:
- zbieranie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich;
- usuwanie zbędnych części roślin;
- klasyfikowanie lub sortowanie zerwanych lub zebranych chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół lub roślin zielarskich albo wykonywanie innych czynności mających na celu przygotowanie tych owoców lub warzyw do transportu, przechowywania lub sprzedaży lub związanych z pielęgnowaniem i poprawą jakości plonów.
Zgłoszenie wypadku
Jeśli wydarzy się wypadek przy pracy rolniczej, należy go bez zbędnej zwłoki zgłosić do najbliższej placówki terenowej KRUS, jednak nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia jego zaistnienia. Zgłoszenia wypadku może dokonać poszkodowany lub inna osoba, bezpośrednio w siedzibie KRUS lub za pośrednictwem poczty, telefonicznie albo mailowo.
Poszkodowany lub inna osoba zgłaszająca wypadek powinna w szczególności:
- zabezpieczyć w miarę możliwości miejsce i przedmioty związane z wypadkiem;
- udostępnić miejsce wypadku i przedmioty związane z wypadkiem;
- wskazać świadków wypadku;
- dostarczyć posiadaną dokumentację leczenia;
- udzielić informacji i wszechstronnej pomocy pracownikowi KRUS upoważnionemu do prowadzenia postępowania dowodowego w sprawie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.
Zbyt późne zgłoszenie może uniemożliwić ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, co spowoduje odmowę prawa do odszkodowania.
Po przyjęciu zgłoszenia wypadku i sprawdzeniu, czy poszkodowany podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w dniu zaistnienia wypadku, KRUS wszczyna postępowanie dowodowe w celu wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku. Osoba uprawniona do ubiegania się o odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej powinna złożyć wniosek o jednorazowe odszkodowanie na formularzu KRUS SR-23. Po przeprowadzeniu postępowania, nie później niż w ciągu 14 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności wypadku, sporządza się protokół powypadkowy w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany, a jeśli on zmarł wskutek wypadku – uprawniony członek rodziny poszkodowanego ubiegający się o jednorazowe odszkodowanie. Poszkodowany lub uprawniony członek rodziny ubiegający się o jednorazowe odszkodowanie może w terminie 7 dni od otrzymania protokołu powypadkowego zgłosić na piśmie uwagi i zastrzeżenia do ustaleń w nim zawartych. Protokół powypadkowy stanowi podstawę do uznania bądź nieuznania wypadku za wypadek przy pracy rolniczej w świetle ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a tym samym otwiera drogę do otrzymania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy.
Świadczenia
Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:
- Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego:
– jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej;
– zasiłek chorobowy,
- Świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego:
– renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy, zwana „wypadkową”;
– renta rolnicza szkoleniowa;
– renta rodzinna „wypadkowa” po śmierci;
– dodatek pielęgnacyjny z tytułu niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub choroby zawodowej.
Najczęściej spotykane są dwa świadczenia: jednorazowe odszkodowanie i zasiłek chorobowy.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje:
– ubezpieczonemu rolnikowi, domownikowi, pomocnikowi rolnika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej;
- członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.
Członkami rodziny uprawnionymi do jednorazowego odszkodowania są m.in. małżonek oraz dzieci spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej. Jednorazowe odszkodowanie ustala się proporcjonalnie do określonego procentowo stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Za stały uszczerbek na zdrowiu uznaje się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności nierokujące poprawy. Za długotrwały uszczerbek uznaje się takie naruszenie sprawności organizmu, które spowodowało upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące jednak ulec poprawie.
Jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli:
– spowodował wypadek umyślnie albo wskutek rażącego niedbalstwa, lub będąc w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych środków o podobnym działaniu, sam w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku.
Powyższe nie dotyczy członków rodziny ubezpieczeniowego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej. Oznacza to, że członkom rodzin tych poszkodowanych przysługuje jednorazowe odszkodowanie także w przypadku, gdy ci poszkodowani spowodowali wypadek umyślnie lub wskutek niedbalstwa albo sami przyczynili się w znacznym stopniu do wypadku będąc w stanie nietrzeźwości, ale w wyniku wypadku zmarli.
Natomiast jeżeli organ rentowy nie uzna zaistniałego zdarzenia za wypadek przy pracy, któremu uległ zmarły, to członkom rodziny zmarłego nie przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu (rolnikowi, jego małżonkowi, domownikowi), który wskutek choroby jest niezdolny do pracy nieprzerwanie co najmniej przez 30 dni, nie dłużej jednak niż przez 180 dni. Jeżeli po wyczerpaniu 180-dniowego okresu zasiłkowego ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, a w wyniku dalszego leczenia i rehabilitacji rokuje odzyskanie zdolności do pracy, okres zasiłkowy przedłuża się na czas niezbędny do jej przywrócenia, nie dłużej niż o dalsze 360 dni.
Podstawą do przyznania i wypłaty zasiłku chorobowego w podstawowym okresie (pierwsze 180 dni) jest zaświadczenie lekarskie. Od 1 grudnia 2018 roku zaświadczenia lekarskie są wystawiane tylko w formie elektronicznej (e-ZLA) i przekazywane do systemu informatycznego KRUS, więc rolnicy (domownicy rolnika) nie muszą dostarczać zaświadczeń lekarskich w celu przyznania prawa do zasiłku chorobowego.
Natomiast podstawą do przyznania i wypłaty zasiłku chorobowego z tytułu czasowej niezdolności do pracy trwającej ponad 180 dni jest orzeczenie wydane przez lekarza rzeczoznawcę KRUS (w I instancji) lub komisję lekarską KRUS (w II instancji).Wysokość zasiłku chorobowego za każdy dzień niezdolności do pracy wynosi 10 zł, a kwota jednorazowego odszkodowania za każdy procent stałego i długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wynosi obecnie 809 zł.
Wszelkich informacji w tym zakresie udzielają placówki KRUS, dostępne są one również na stronie internetowej www.krus.gov.pl.
Skutki wypadków przy pracy
Świadczenia otrzymane z tytułu uszczerbku na zdrowiu to tylko jedna strona medalu. Drugą, ciemniejszą stroną jest to, że oprócz cierpienia i bólu doznanego w wyniku wypadku może nastąpić ograniczenie możliwości wykonywania pracy i zwykłych czynności życiowych (np. poprzez utratę palców, ręki, oka), a tym samym obniżenie jakości życia. W konsekwencji skutki wypadku przy pracy dotyczyć będą nie tylko samego poszkodowanego, ale i jego rodziny. Dochodzić mogą jeszcze inne koszty, np. zniszczonego wyposażenia czy maszyny, kary umowne za nieterminową realizację kontraktów itp. Niestety, dla wielu osób dopiero wypadek i kalectwo pozwalają dokonać przewartościowań i spojrzeć na swoje życie z innej perspektywy, jako na wartość najwyższą. Wielu tragedii można by uniknąć, gdybyśmy mieli świadomość zagrożeń i poważnie potraktowali sprawę bezpieczeństwa pracy. Zachęcam do wprowadzania w swoich gospodarstwach zmian poprawiających bezpieczeństwo oraz do codziennego przestrzegania podstawowych przepisów i zasad BHP. Przepisy te bowiem powstały często na podstawie analizy wypadków przy pracy i dlatego stosowanie się do nich nie powinno być złem koniecznym, ale świadomym wyborem każdego rolnika. Zapewnienie bezpieczeństwa w czasie pracy powinno być na pierwszym miejscu i stać się stylem naszego życia zawodowego. Praca w gospodarstwie rolnym, mimo licznych zagrożeń, nie musi być niebezpieczna.
 |
Andrzej Siennicki
Artykuł opracowany we współpracy z Kujawsko-Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Minikowie
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj
|
