KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu KRAJOWY OŚRODEK WSPARCIA ROLNICTWA
  • Narodowy Instytut Wolności
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Województwo Podlaskie
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

WYSZUKIWARKA

Wywłaszczanie gruntów i nieruchomości - co warto wiedzieć?

Opublikowano 02.12.2019 r.
Prawo ochrony własności zapewnia obywatelowi Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Ale jest w niej wyjątek zawarty w art. 21 ust. 2, który stanowi, że dopuszczalne jest wywłaszczenie z nieruchomości, czyli pozbawienie prawa własności w całości lub w jej części, nawet wbrew woli właściciela. Określone są jednak dwa warunki – inwestycja musi byś potrzebna na cel publiczny i należy się słuszne odszkodowanie.

Prawo ochrony własności zapewnia obywatelowi Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Ale jest w niej wyjątek zawarty w art. 21 ust. 2, który stanowi, że dopuszczalne jest wywłaszczenie z nieruchomości, czyli pozbawienie prawa własności w całości lub w jej części, nawet wbrew woli właściciela.

Określone są jednak dwa warunki – inwestycja musi byś potrzebna na cel publiczny i należy się słuszne odszkodowanie.

W rozumieniu ustawy, celami tymi są, m.in.: budowa dróg, innych traktów komunikacyjnych, szkół, szpitali, cmentarzy, obiektów przeciwpowodziowych, budowli do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt czy ochrona zabytków. W większości krajów demokratycznych Europy i świata stosuje się podobne rozwiązania.

Wywłaszczenie może być dokonane tylko na rzecz skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (gminy, powiatu, województwa). Jest ono możliwe, gdy w miejscowym planie zagospodarowania figuruje inwestycja na cele publiczne lub została wydana decyzja o lokalizacji takiej inwestycji.

Są dwie ścieżki wywłaszczania – w trybie zwykłym lub uproszczonym.

Tryb zwykły odbywa się na podstawie ustawy o gospodarowaniu nie- ruchomościami z 21 sierpnia 1997 ze zmian. (DzU z 2018 r., poz. 121). W myśl tego dokumentu muszą być spełnione następujące procedury:

  • rokowania, czyli negocjacje mogące doprowadzić do dobrowolnego zbycia nieruchomości w drodze umowy sprzedaży z określeniem kwoty odszkodowania lub ewen- tualnie zamiany nieruchomości na inną wskazaną przez przejmujących; gdy nie ma porozumienia i podpisania umowy, to po dwóch miesiącach rozpoczyna się postę- powanie wywłaszczeniowe
  • postępowanie wywłaszczenio- we: na wniosek skarbu państwa – z urzędu, natomiast na rzecz samorządu – na wniosek wójta (burmi- strza, prezydenta), zarządu powia- tu lub zarządu województwa
  • rozprawa administracyjna, którą z osobą wywłaszczaną prowadzi starosta; osoba ta może zgłaszać żądania, propozycje, zarzuty, przedstawiać dowody swoich racji, kwoty zapłaty (przy nieuregulowanym stanie prawnym nieruchomości wydawana jest od razu decyzja, a odszkodowanie składane jest w sądzie na 10 lat)
  • wydanie decyzji o wywłaszczeniu – z określeniem konkretów, czyli jaka działka, na jaki cel publiczny, z jakim odszkodowaniem określonym przez rzeczoznawcę majątkowego; zapłata jest jednorazowa
  • uprawomocnienie decyzji następuje po 14 dniach i wtedy nieruchomość staje się własnością gminy, powiatu, województwa; do czasu jej faktycznego wykorzystania możliwe jest wzięcie jej w dzierżawę; jeżeli nieruchomość nie została użyta na wskazany w decyzji cel publiczny przez 7 lat, właściciel może żądać zwrotu nieruchomości.

Druga ścieżka wywłaszczania z nieruchomości to tryb specjalny, uproszczony. Może być przeprowadzony tylko na rzecz skarbu państwa lub jednostek samorządu. Nie obowiązują tu ani poprzednie procedury, ani uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania. Taką możliwość dają tzw. specustawy. Jedną z pierwszych i najbardziej powszechnych jest specustawa drogowa z 10 kwietnia 2003 r. (DzU nr 80, poz. 721 ze zmianami) o szczególnych zasadach realizacji inwestycji dróg publicznych (autostrad, dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych). Ustawa ta obowiązuje do 31.12.2023 r. W następnych latach wydano inne specustawy, np.: na budowę dróg na EURO 2012 r., lotniskowe, stoczniowe, na budowę Centralnego Portu Komunikacyjnego (2018) i… mogą być następne.

W myśl tych aktów prawnych właściciel traci nieruchomość, zanim jeszcze zostanie ustalone odszkodowanie (zgodnie z prawem). Budowa dróg w tym trybie odbywa się na podstawie decyzji administracyjnej wojewody (dla dróg krajowych i wojewódzkich) lub starosty (dla dróg powiatowych i gminnych). Otrzymuje ją osobiście tylko organ realizujący inwestycję (gmina, powiat, województwo). Pozostali (wywłaszczeni) mogą dowiadywać się o niej z obwieszczeń na tablicach informacyjnych, stronach internetowych, w lokalnej prasie.

Decyzja zobowiązuje właściciela do niezwłocznego wydania nieruchomości – gruntu, lokalu, domu. Odszkodowanie ustala się na podstawie stanu faktycznego (nie prawnego) podczas oceny przez rzeczoznawców na miejscu. I tak, za obiekt powstały w ramach samowoli budowlanej przysługuje zapłata za widziany stan. Jest także możliwe odkupienie tzw. resztówek przez podmiot, który nas wywłaszczył lub w przypadku braku zgody wystąpienie o nakaz sądowy na wykup. Przy wydaniu od ręki wywłaszczonego gruntu możemy otrzymać odszkodowanie powiększone o 5%, a domu lub lokalu o 10.000 zł.

Od decyzji wywłaszczenia nie ma odwołania. Istnieje tylko możliwość wcześniejszego jej zaskarżenia w momencie wydawania decyzji administracyjnej na realizację inwestycji celu publicznego.

Można się z tymi ustawami zgadzać mniej lub bardziej albo w ogóle, ale trzeba przyznać, że znacząco ułatwiły, co wszyscy widzimy, szybkie i sprawne przeprowadzanie inwestycji – głównie drogowych. Ma to bezsprzeczny wpływ na rozwój gospodarczy i cywilizacyjny w kraju i komfort użytkowników.

 
Jadwiga Pryczek
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Orodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO