Szkodniki niszczą plony w magazynach - jak je zwalczać?

Straty gospodarcze spowodowane przez szkodniki są bardzo duże. W skali światowej wynoszą ok. 10% zbiorów, w niektórych krajach są znacznie wyższe, przekraczają nawet 25-30%. Stosowanie środków chemicznych do zwalczania szkodników magazynowych oraz dezynsekcji pustych magazynów wymaga specjalnych zabezpieczeń i doboru odpowiednich preparatów. Najskuteczniejsze są do tego celu środki gazowe (do fumigacji). Są one bardzo niebezpieczne również dla ludzi, należy więc ściśle przestrzegać instrukcji stosowania. Najlepiej, by zabieg przeprowadzały specjalistyczne firmy, zwłaszcza preparatami bardzo toksycznymi.

Większość szkodników owadzich występujących w magazynowanym ziarnie należy do dwóch rzędów: chrząszczy i motyli. Spośród chrząszczy najgroźniejsze są: wołek zbożowy, trojszyk ulec, spichrzel surynamski, skórek zbożowy, a z motyli: mklik mączny i mól ziarniak.

Wołek zbożowy – to najgroźniejszy szkodnik ziarna; porażone nim ziarno traci wartość handlową i odżywczą;

pokrój: chrząszcz czarny 3-5 mm, głowa z ryjkiem; larwa biała beznoga 2-milimetrowa, łukowato zgięta; chrząszcze po wyjściu z poczwarki przebywają jeszcze kilka dni w ziarnie, potem opuszczają je wygryzając otwór; po 5-7 dniach następuje składanie jaj, samica może ich złożyć od 150 do 350; rozwój szkodnika możliwy jest w temperaturze 15-32 st. C; gdzie żerują: w części zarodkowej ziarna; larwa – wewnątrz ziarna, żywiąc się nim; rozwój: w optymalnych warunkach to 35 dni; pokolenie powstałe tylko od jednej pary wołka zbożowego w sprzyjających warunkach w ciągu roku potrafi zjeść do 6 ton ziarna!

Trojszyk ulec – to najbardziej rozpowszechniony na świecie szkodnik magazynowy; to chrząszcz długości ok. 5 mm; jego rdzawe, brunatne lub brązowoczerwone ciało dzieli się na trzy części: płaską i węższą głowę, kwadratowe przedplecze, wydłużony odwłok z pokrywami błoniastych skrzydeł, których nie używa do fruwania; larwy trojszyka mają do 1,2 mm długości, żeńskie poczwarki są większe niż męskie; lubi dość wysoką temperaturę: 17-30 st. C i wilgotność ok. 55-75%; w takich warunkach w ciągu roku może się rozwinąć nawet 6 pokoleń; atakuje produkty zgromadzone w magazynach żywnościowych, w sklepach i w domach; wybiera przede wszystkim: ziarna zbóż, ryż, kukurydzę, produkty sypkie, jak: mąki, kasze, kakao, przyprawy, mleko w proszku, a także: słonecznik, fasolę, groch, płatki, otręby, karmę dla zwierząt, atakuje pieczywo i czekoladę; jego łupem padają także eksponaty muzealne, jest więc groźny także w tych placówkach. Spichrzel surynamski – to ruchliwy, brązowy chrząszcz długości ok 3 cm; rozwojowi tego szkodnika sprzyjają: temperatura 32 st. C, wilgotność 75% i obecność pokarmu, np. mąki; szkodnik ten bardzo szybko się rozwija; w optymalnych warunkach proces ten trwa 23 dni, czyli w ciągu 4 miesięcy z jednej pary może powstać 12 milionów osobników! Chrząszcze i larwy zaczynają żerowanie zwykle od zarodka, co dyskwalifikuje ziarno do siewu; ten gatunek szkodnika jest odporny na głodowanie – bez jedzenia może przeżyć do 30 dni. 

Skórek zbożowy jest rdzawo-brunatnym chrząszczem pokrytym żółtymi włoskami; chrząszcze nie wyrządzają szkód; spożyte z paszą, wbijają się w śluzówkę przewodu pokarmowego zwierząt, co jest przyczyną różnych stanów zapalnych, a niekiedy zadławienia się zwierzęcia; żerujące larwy całkowicie niszczą ziarno; są odporne na głód i w niesprzyjających rozwojowi warunkach mogą zapadać w diapauzę; z czasem powierzchnia ziarna zostaje pokryta kożuchem wylinek i martwych chrząszczy. Mklik mączny jest ćmą o rozpiętości skrzydeł do 25 mm i ciele długości około 14 mm; przednie skrzydła są szare z dwoma charakterystycznymi ciemnymi liniami w części nasadowej i wierzchołkowej; motyle nie pobierają pokarmu; szkodliwe są tylko larwy; gąsienice przędą przez całe życie lepkie, jedwabne nici, którymi zlepiają w grudki ziarno, które zaatakowały; larwy żerują zwykle tylko w wierzchniej warstwie w oprzędach.

Rozkruszek mączny uszkadza zboża i produkty jego przemiału, pasze, warzywa, zioła; w sypkich produktach w warstwie powierzchniowej, w produktach gruboziarnistych w całej warstwie; w temperaturze 0O C może przeżyć nawet rok; najlepiej się czuje przy 24O C i 85% wilgotności.

Strąkowiec fasolowy żeruje na nasionach fasoli; jest to chrząszcz o kształcie trapezu (długość 2,5-4,5 mm); samice składają jaja na polu na dojrzewające strąki fasoli lub na nasiona i opakowania w magazynie; larwa wyjada wnętrze nasienia; wychodzący chrząszcz pozostawia okrągły otwór w ziarnie; w pomieszczeniach ogrzewanych może pojawić się 4-8 pokoleń.

Kapturnik zbożowiec o wyglądzie walcowatym, koloru kasztanowobrązowego i długości do 3 mm, z dużym i wypukłym przedpleczem, przykrywającym głowę; szkodnik wygryza w ziarnie zbóż (pszenicy i kukurydzy) małe, okrągłe otworki; chrząszcze żyją ponad 100 dni borując ziarno i wytwarzając bardzo duże ilości pyłu, który zamyka przestrzenie międzyziarnowe; porażone ziarno nabiera charakterystycznego miodowego zapachu, pochodzącego od wydzielanych feromonów; wewnątrz ziarna żerują pojedynczo larwy długości do 4,5 mm, wydłużone, ze zgrubiałymi odcinkami tułowia oraz zwężonym i na końcu zgiętym odwłokiem, białe, z jasno-brązową głową, trzema parami nóg; dorosłe larwy przepoczwarczają się w ziarnie; w naszym klimacie rozwija się jedno lub dwa pokolenia w ciągu roku; czas rozwoju jednego może trwać najkrócej 30 dni, a w warunkach niekorzystnych nawet 250 dni; minimum cieplne potrzebne do rozwoju wynosi 17 st C.

Mól ziarniak – to mały motylek spokrewniony z molem ubraniowym; lata w nocy, a w dzień kryje się w zaciemnionych miejscach; samice składają ogółem do 100 jajeczek kupkami na mąkę lub między ziarno; po kilkunastu dniach lęgną się gąsieniczki, które nadgryzają ziarno lub wgryzają się do wnętrza, oprzędzając je w duże grudy po 30 i więcej ziaren; żerują zazwyczaj w zewnętrznej warstwie pryzmy zboża, pokrywając ją oprzędem jak kożuchem; dorosła gąsienica ma 10 mm długości, jest żółtawobiała o ciemniejszej głowie i nieco jaśniejszych tarczkach na przednim i ostatnim segmencie pokrytego krótkimi rzadkimi włoskami ciała; gąsienica ma osiem nóg i jest bardzo ruchliwa; stadium gąsienicy trwa około ośmiu miesięcy, pod koniec tego okresu wędruje ona na ścianę, gdzie w szczelinie lub w wygryzionym przez siebie zagłębieniu tworzy kokon, a w nim przepoczwarcza się; w krajach cieplejszych mól ziarniak daje w ciągu roku dwa pokolenia, u nas tylko jedno, larwy zimują w kokonach, a na wiosnę roku następnego przepoczwarczają się; szkodliwość mola ziarniaka polega nie tylko na mechanicznym niszczeniu ziarna, lecz i na oprzędzaniu w bryły niekiedy nawet nieuszkodzonych ziaren.

Warto jest działać profilaktycznie: dbać o czystość miejsc, w których przechowuje się produkty żywnościowe i zachowywać czujność. W porę dostrzeżone pierwsze szkodniki i powzięte w związku z tym działania mogą uchronić przed ich namnożeniem.

Jeśli przegapimy zwalczenie populacji będzie dużo kosztowniejsze.

Katarzyna Bryk Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj