Adiuwanty - pomocnicy w ochronie roślin

Wysokie napięcie powierzchniowe cieczy użytkowej sprawia, że tylko część kropli zatrzymuje się na opryskiwanej powierzchni. Określane jest to terminem retencja. Część kropel odbija się od rośliny (szczególnie liści), część się rozpryskuje, a część stacza. Duży wpływ na retencję ma budowa rośliny oraz szczególne cechy, np. pokrycie liści woskiem. Krople, które zatrzymują się na liściach przy wysokim napięciu powierzchniowym w małym stopniu je zwilżają, ponieważ przylegają małą powierzchnią. Aby poprawić zwilżalność, należy obniżyć napięcie powierzchniowe cieczy. Wtedy krople bardziej przylegają i pokrycie jest znacznie lepsze.

Prawidłowe naniesienie środka ochrony roślin na rośliny uprawne lub zwalczane chwasty, nie powodując nadmiernych strat w wyniku znoszenia, spływania i odbicia kropel, może nie wystarczyć do odpowiedniej skuteczności biologicznej. Problem ten dotyczy zwłaszcza zabiegów herbicydowych przy niskiej wilgotności powietrza, niskiej temperaturze (w trakcie oraz po wykonaniu zabiegu) oraz wykorzystaniu do zabiegu złej jakości wody. Aktywność herbicydów można skutecznie poprawić dodając do cieczy użytkowej środki poprawiające przyczepność, zwilżalność oraz przenikanie substancji czynnej do wnętrza roślin.

Czasami wystarczą środki poprawiające cechy jakościowe wody oraz stabilność roztworu lub mieszaniny cieczy. Chemiczne substancje pomocnicze, mające na celu polepszenie biologicznej aktywności środków ochrony roślin i przezwyciężanie czynników ograniczających ich skuteczne działanie, nazywamy adiuwantami lub prościej – wspomagaczami. Substancje te w sposób bezpośredni lub pośredni wpływają na cechy użytkowe preparatu i cieczy roboczej poprzez modyfikowanie właściwości fizycznych. Mogą wchodzić w skład środków ochrony roślin obok substancji czynnej (formulacja OD) lub też być dodawane jako osobny preparat. Same adiuwanty nie wykazują bezpośredniego działania na patogeny. Ich działanie zależy od rodzaju środka ochrony roślin, właściwości fizykochemicznych cieczy użytkowej, dawki oraz fazy rozwojowej rośliny uprawnej lub chwastów.

Obecnie na polskim rynku dostępnych jest ponad 90 produktów zaliczanych do adiuwantów.

Są to produkty o różnym działaniu:
- preparaty zapobiegające znoszeniu cieczy poprzez zwiększanie średnicy jej kropli
- preparaty zapobiegające przesiąkaniu, dzięki utrzymywaniu środka ochrony roślin w górnej warstwie gleby, co nie dopuszcza do skażenia wód podziemnych
- preparaty ułatwiające mieszalność, sprawiające, że środki ochrony roślin mogą się mieszać ze sobą lub z nawozami mineralnymi bez ryzyka wytrącania się lub chemicznego rozkładu
- oleje, które zmniejszają parowanie, polepszają przyleganie do powierzchni pokrytych nalotem woskowym i przyspieszają proces wysychania
- penetranty, dzięki którym środki ochrony roślin przenikają szybko w głąb tkanek agrofaga
- aktywatory wpływające na lepsze pobieranie i wnikanie środków ochrony roślin
- preparaty zwilżające, które zmniejszają napięcie powierzchniowe cieczy użytkowej, pozwalając na opryskiwanie powierzchni pokrytej nalotem woskowym, takich jak liście niektórych roślin lub naskórek niektórych owadów
- preparaty zwiększające przyczepność, ułatwiające cieczy użytkowej przyleganie do powierzchni agrofaga i sprawiające, że środek staje się odporny na zmywanie
- adiuwanty kombinowane, czyli łączące ze sobą kilka wymienianych właściwości.

Adiuwanty w zależności od ich właściwości i przeznaczenia możemy podzielić na:
1) modyfikacyjne:
- stabilizatory, które zabezpieczają przed rozwarstwieniem zawiesiny lub emulsji środka
- emulgatory, które umożliwiają połączenie się wody i oleju
- despersanty, które zapobiegają sedymentacji cząsteczek
- kompatybilatory, które umożliwiają mieszanie się komponentów
- humektanty, które wpływają na czas odparowywania wody z kropel
- środki obciążające, które wpływają na zwiększenie zarówno ciężaru, jak i lepkości cieczy
- penetranty, które wpływają na zwiększanie się przemieszczania substancji czynnych
- związki przeciwstawiające się pienieniu i antykorozyjne
- kondycjonery wody, które wpływają na poprawę jakości wody potrzebnej do przygotowania cieczy użytkowej
2) aktywujące:
- surfaktanty
- niektóre sole mineralne
- oleje i ich pochodne
3) wieloskładnikowe.

Adiuwanty modyfikujące zwiększają dokładność, stabilność i bezpieczeństwo zabiegów. Substancje te często na etapie produkcji są dołączane do formulacji środka, dzięki czemu poprawiają jego skuteczność. Do tej grupy zalicza się środki, m.in., obciążające (powiększają krople, przyspieszają ich opadanie, ograniczają znoszenie), związki zapobiegające powstawaniu piany w zbiorniku opryskiwacza, antykorozyjne, ułatwiające mieszanie przy łącznym stosowaniu różnych komponentów. Należą do nich także kondycjonery, które mają właściwości poprawiające jakość wody (regulują odczyn i twardość wody). Bardzo popularnym kondycjonerem wody jest siarczan amonowy, który stabilizuje aktywność preparatów zawierających glifosat poprzez ograniczanie niekorzystnego działania kationów wapnia, sodu, magnezu oraz innych związków zawartych w wodzie.

Adiuwanty aktywujące zwiększają biologiczną skuteczność substancji czynnych herbicydów, np. lepsze działanie na chwasty w zaawansowanej fazie rozwojowej lub zwiększenie ilości zwalczanych gatunków chwastów. Do tej grupy należą surfaktanty (czyli substancje powierzchniowo czynne), oleje i ich pochodne, niektóre sole mineralne.

Surfaktanty mają właściwości rozpuszczania się w wodzie i tłuszczach. Powodują obniżenie napięcia powierzchniowego kropel cieczy opryskowej, poprawiają retencję kropel, przyleganie cieczy do powierzchni rośliny oraz jej zwilżanie. Przy niskiej wilgotności powietrza i wysokiej temperaturze zastosowanie preparatu silnie obniżającego napięcie powierzchniowe może opóźnić lub ograniczyć działanie herbicydu, ze względu na szybkie odparowanie wody z kropel cieczy użytkowej. Surfaktant nie spełni swojego zadania, jeżeli woda będzie bardzo twarda.

Surfaktant niejonowy nie wchodzi w reakcję z substancją czynną herbicydu, natomiast surfaktant anionowy nie ma właściwości kondycjonera wody i nie neutralizuje związków mineralnych zawartych w twardej wodzie.

Adiuwanty olejowe oraz ich pochodne są najczęściej stosowanym wspomagaczem herbicydów nalistnych. Poprawiają one wnikanie substancji aktywnych herbicydów do wnętrza komórek roślinnych, zwiększają ilość zatrzymywanej cieczy opryskowej na roślinach poprzez wydłużenie czasu wysychania kropli cieczy opryskowej. Są to oleje mineralne (głównie parafinowe), oleje roślinne (np. rzepakowy, sojowy) i ich pochodne (np. kwasy tłuszczowe oraz ich estry). Ten rodzaj preparatów polecany jest do stosowania z niektórymi herbicydami sulfonylomocznikowymi, np. Titus 25 WG, Granstar 75 WG. Nie należy natomiast, szczególnie olejów roślinnych, łączyć z glifosatem, gdyż może to skutkować pogorszeniem działania.

Adiuwanty mineralne, związki na bazie nawozów mineralnych (mocznik, siarczan amonowy, RSM) zmieniają odczyn cieczy. Regulując działanie substancji czynnych zwiększają skuteczność chwastobójczą. Siarczan amonowy wspomaga działanie herbicydów o charakterze słabych kwasów oraz zawierających substancje czynną
– glifosat, ograniczając wpływ jonów wapnia, magnezu i sodu w wodzie stosowanej do sporządzenia cieczy roboczej.

Szczególnie przydatny jest przy większej ilości cie-czy użytej do zabiegu (powyżej 200 l/ha) oraz gdy użyta woda jest bardzo twarda. W mieszaninie z preparatami zawierającymi glifosat, powinien być stosowany na rośliny bardziej wyrośnięte, ponieważ nie poprawia on retencji kropel na powierzchni roślin.

Adiuwanty wieloskładnikowe (wielofunkcyjne) łączą w sobie cechy substancji modyfikujących i aktywujących, które w kompleksowy sposób ograniczają niekorzystny wpływ czynników decydujących o aplikacji agrochemikaliów oraz efektywności zabiegów. Zawierają one dwa lub więcej składników o różnych właściwościach chemicznych i różnym działaniu, np. surfaktant, pochodne olejów, związki mineralne, bufory pH, substancje antypieniące, bądź też substancje antyznoszeniowe powodujące spowolnienie wysychania kropli. Wspomagacze wielofunkcyjne działają kompleksowo, tzn. pozwalają na skuteczne zastosowanie środka ochrony roślin w różnych warunkach agroklimatycznych. Wpływają one stabilizująco i poprawiają działanie herbicydu, dlatego w wielu przypadkach można z powodzeniem stosować niższe z zalecanych dawki.

Oprócz powszechnie stosowanych adiuwantów używanych z preparatami nalistnymi, wzrasta zainteresowanie tymi, przeznaczonymi dla herbicydów doglebowych. Ich zadaniem jest doprowadzenie do równomiernego pokrycia powierzchni gleby przez ciecz podczas oprysku, dobra penetracja warstwy gleby, w której kiełkują chwasty, a także zabezpieczenie przed wymywaniem herbicydów do strefy korzeniowej rośliny uprawnej i wód gruntowych.

Od niedawna można nabyć także adiuwanty wielofunkcyjne dedykowane zabiegom fungicydowym oraz insektycydowym.

Preparat Lewar pH- Fungi powoduje:
- zakwaszenie cieczy użytkowej do pH 3,5-4,5 – zapobiega rozkładowi hydrolitycznemu fungicydu w zbiorniku opryskiwacza i na powierzchni roślin oraz zwiększa absorpcję fungicydu do komórek roślinnych
- zmiękczenie wody zastosowanej do zabiegu
- obniżenie napięcia powierzchniowego cieczy – lepsze zwilżenie roślin i wnikanie fungicydu
- spowolnienie wysychania kropel na roślinach – zapobiega krystalizacji fungicydu, wydłużenie czasu działania preparatu.

Z kolei wielofunkcyjny adiuwant do stosowania z insektycydami Ento Maxx pH- ma wpływ na:
- obniżenie napięcia powierzchniowego cieczy użytkowej
- zakwaszenie cieczy i zapobiega rozkładowi substancji
czynnej
- rozpuszcza okrywę hitynową owadów.

Adiuwanty w Polsce nie wymagają rejestracji. Choć potrzeba prostej rejestracji tych preparatów byłaby niezwykle pomocna przy ich wyborze i stosowaniu. Na etykietach-instrukcjach środków ochrony roślin można jednak spotkać zalecenia dotyczące łącznego stosowania danego preparatu z adiuwantem. Gdy użycie adiuwanta jest obligatoryjne, dołączony on jest w pakiecie ze środkiem ochrony roślin. Są także zalecenia z informacją o możliwości zastosowania wspomagacza. Jeżeli na etykiecie preparatu nie ma żadnych informacji dotyczących stosowania adiuwantów, wtedy odpowiedzialność za skuteczność zabiegu spoczywa na użytkowniku, nie ma natomiast odpowiedzialności producenta oraz dystrybutora.

Ireneusz Sadowski Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj