Dereń jadalny - dlaczego warto go uprawiać?

Dereń jadalny jest rośliną długowieczną, możemy podziwiać okazy 100-200-letnie o dużej zdrowotności, które wciąż obficie owocują. Posadzony raz w jednym miejscu będzie plonował i przynosił przychód kilku pokoleniom sadowników. W warunkach naturalnych występuje w postaci dużego krzewu o wysokości od 3 do 9 m. Kwitnie wczesną wiosną będąc pierwszą rośliną pożytkową dla pszczół i innych owadów zapylających. Kwiaty pojawiają się przed liśćmi, są drobne, koloru żółtego, zebrane w baldachowate kwiatostany. Po kwitnieniu wyrastają jajowatoeliptyczne zielone liście o spiczastym zakończeniu i charakterystycznym równoległym unerwieniu, które jesienią przebarwiają się na pomarańczo-woczerwono. Dereń jadalny jest rośliną wytrzymałą na mrozy. Charakterystyczną jego cechą jest niewielka podatność na choroby i szkodniki. Owoce, w zależności od odmiany, mają kształt gruszkowy, kulisty, owalny czy butelkowogruszkowy.

Dereń jadalny - uprawa

Wymagania glebowe derenia są niewielkie. W stanie naturalnym rośnie na nizinach i skalistych wyżynach, na skraju lasów i w otwartym terenie. Może być z powodzeniem sadzony w całej Polsce. Dobrze znosi okresowe braki wody, nie toleruje natomiast stanowisk o wysokim stanie wód gruntowych i okresowo zalewanych. Jest odporny na wymarzanie, a na uwagę zasługuje również wysoka odporność kwiatów na wiosenne przymrozki. Lepiej rośnie na glebach lekkich, wapiennych o odczynie obojętnym i zasadowym, o pH 7-8. Dereń jadalny nie korzeni się głęboko. Główna masa korzeni znajduje się na głębokości 70-80 cm, ale korzenie silnie rozrastają się na boki.

Plantacje derenia warto nawadniać, przyrost części nadziemnych i bryły korzeniowej będzie o wiele większy niż na plantacjach bez tego zabiegu. Na plantacjach towarowych wskazane jest ściółkowanie materią organiczną (zrębkami, słomą itp.), żeby gleba się nadmiernie nie ogrzewała i nie przesychała. Przed sadzeniem warto zrobić analizę gleby. Wtedy będzie można ją odpowiednio przygotować przez uregulowanie pH i dostarczenie odpowiednich ilości makro- i mikroelementów. Warto również zastosować nawożenie obornikiem oraz wysiać rośliny poplonowe (facelię, grykę), aby wzbogacić glebę w materię organiczną i ograniczyć wzrost chwastów. Trzeba tylko pamiętać, aby podczas sadzenia roślin nie wypełniać dołków obornikiem, który uszkadza delikatne korzenie. Dereń jadalny jest wrażliwy na nawozy w formie chlorkowej i nie lubi nadmiernego ich stężenia w strefie korzeniowej. Dlatego należy zastosować formy siarczanowe w kilku mniejszych dawkach.

Rozstaw roślin zależy od żyzności gleby, metody formowania oraz od planowanej metody zbioru. Poleca się sadzenie co 2-2,5 m w rzędzie, a między rzędami co 4-5 metrów. Sadzonki trzeba zagłębić tak, aby miejsce szczepienia znajdowało się powyżej powierzchni gruntu, a wszystkie odrosty poniżej miejsca szczepienia powinno się usunąć.

Przyjęło się, że dereń nie wymaga szczególnej pielęgnacji i wykonuje się tylko cięcie sanitarne. Jednak rośliny na plantacji warto prowadzić w formie półpiennej, pozostawiając pieniek wysokości 50-100 cm wolny od gałęzi, wyższy gdy planujemy zbiór mechaniczny. Choć przy zbiorze ręcznym wyżej położone konary ułatwią podkładanie mat lub cieniówek i sam zbiór owoców. Warto ciąć na krótkopędy co zwiększa masę owoców. Cięcie roślin wykonujemy na przełomie sierpnia i września lub na przedwiośniu przed ruszeniem soków.

Dereń jadalny jest rośliną obcopylną, tylko nieliczne odmiany wykazują częściową samopylność, dlatego na plantacji bezwzględnie należy posadzić kilka odmian. Przy ich doborze trzeba pamiętać, że niektóre są bardzo zbliżone genetycznie, np. tzw. sporty i mogą nie zapylać się wzajemnie. Szczegółowych informacji o zapylaczach warto zasięgnąć u szkółkarza lub w Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach. Należy też dobrać odmiany do rejonu Polski. W najzimniejsze dobrze jest wybierać odmiany wczesne i średnie. Do sadów towarowych nie nadają się również odmiany o małych owocach i siewki, ze względu na niskie plonowanie i małą przydatność owoców do bezpośredniej konsumpcji i przetwórstwa.

Dereń - plantacja

Przeciętne koszty samego założenia 1 ha plantacji mogą wynieść około 36 tys. zł, a trzeba jeszcze doliczyć nakłady ponoszone do momentu wejścia plantacji w wyższe owocowanie, co zwykle przypada na 4.-5. rok po posadzeniu (przy wykorzystaniu sadzonek wysokiej jakości). Jak widać, nie są zbyt wysokie, ochrona jest minimalna lub zbędna, a nawożenie przy właściwym przygotowaniu gleby niezbyt duże. Roczny koszt prowadzenia wynosi około 4 tys. zł, co przy 4 latach daje 16 tysięcy zł. Całkowite koszty założenia plantacji to kwota około 50-55 tysięcy złotych, nie licząc systemu nawadniania.
Według literatury, wydajność z jednej rośliny w wieku 5-10 lat wynosi około 8-25 kg, w wieku 15-20 lat – 40-60 kg, zaś z krzewów starszych, 25-40-letnich – 80-100 kg, choć przy optymalnej uprawie i właściwym stanowisku plonowanie może być znacznie wyższe i już w 8.-10. roku można uzyskać z pojedynczej rośliny od 60 do 80 kg owoców.

Opłacalność uprawy derenia została szczegółowo przedstawiona w czasopiśmie Tuskawka, malina, jagoda (nr 5 z 2019 roku). Według wyliczeń Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, w 5.-10. roku po posadzeniu przychód z 1 hektara może wynieść od 60 tysięcy do 187 tysięcy złotych, a w 15.-20. roku – 300-450 tysięcy. Pokazuje to duży potencjał tkwiący w dereniu.
 

Rafał Balcerak Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach  Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj