KalendarzRolników.pl
PARTNERZY PORTALU
  • Partner serwisu Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie
  • Partner serwisu Krajowa Rada Izb Rolniczych
  • Partner serwisu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
  • Partner serwisu Województwo Podlaskie
  • Partner serwisu KRAJOWY OŚRODEK WSPARCIA ROLNICTWA
  • Narodowy Instytut Wolności

WYSZUKIWARKA

Uprawa soi na nasiona

Opublikowano 26.04.2021 r.
Soja w naszym kraju dla wielu rolników jest sposobem na tzw. ratowanie płodozmianu, w którym dominują rośliny zbożowe, rzepak oraz kukurydza. Soja (Glycine Willd.) należy do rodziny bobowatych, jest jedną z najwartościowszych roślin uprawnych na świecie, którą wykorzystuje się jako pokarm dla ludzi i paszę dla zwierząt.

Nasiona soi mają bardzo wysokie wartości odżywcze; zawierają ok. 40% białka o doskonałym składzie aminokwasowym oraz ok. 20% tłuszczu o wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jest rośliną jednoroczną, jarą.

Wymagania klimatyczne

Soja jest rośliną ciepłolubną dnia krótkiego. Charakteryzuje się krótkim okresem wegetacji wynoszącym 120-140 dni. Do dobrego kiełkowania i wschodów wymaga temperatury gleby 8-10 stopni Celsjusza i powietrza 10-15 stopni Celsjusza. Przypada to najczęściej na trzecią dekadę kwietnia. Łatwo jest uszkadzana przez wiosenne przymrozki.

Wymagania glebowe

Soję powinno się uprawiać na glebach żyznych, w wysokiej kulturze o dobrych właściwościach fizycznych. Powinny być ciepłe, przewiewne oraz dobrze utrzymujące wilgoć. Zbyt zwięzłe są mniej przydatne do jej uprawy, gdyż w takich warunkach kiełkowanie nasion i wschody roślin są utrudnione. Dobre plony uzyskuje się na czarnych ziemiach, zasobnych w składniki pokarmowe, jak również na glebach lżejszych, pod warunkiem, że nawożenie mineralne jest obfite, a opady występują w zwiększonej ilości.

Najbardziej odpowiednie do uprawy soi na nasiona są gleby zaliczane do kompleksu pszennego bardzo dobrego, pszennego dobrego i pszennego wadliwego, klasy bonitacyjnej II-IVb. Nie znosi ona gleb kwaśnych, gdyż obecne w profilu glebowym wolne jony glinu i manganu działają na nią toksycznie. Najbardziej odpowiednie są te o odczynie obojętnym. Soja kiełkuje epigeicznie, co oznacza, że liścienie wyrastają nad powierzchnię gleby. Na glebach zlewnych może mieć z tym trudności – jeśli dojdzie do ich zaskorupienia, wschody będą ograniczone.

Zmianowanie i wybór przedplonu

W polskich warunkach soja jest najczęściej uprawiana po zbożach, które pozostawiają po sobie stanowisko wolne od uciążliwych chwastów i niezbyt zasobne w azot (co samo w sobie jest atutem, gdyż zbyt duża zawartość azotu powoduje słabe zawiązywanie bakterii brodawkowych oraz późniejsze wyleganie roślin), w 3. roku po okopowych uprawianych na oborniku i nie częściej niż co 4 lata na tym samym polu. Na glebach słabszych natomiast – po okopowych, w 2. roku po użyźnieniu ich obornikiem, wtedy termin siewu musi być optymalny. Stanowisko po okopowych wpływa na soję ujemnie, przedłużając jej wegetację. Można ją uprawiać po kukurydzy, ponieważ przyorana słoma rozluźnia glebę i przy swojej dużej suchej masie zawiera znaczne ilości składników pokarmowych. Jednak decydując się na to, należy unikać stanowisk, na których do odchwaszczania zastosowano substancję aktywną mezotrion. Pozostałości jej w glebie hamują wzrost soi. Podobnie po rzepaku, z uwagi na ryzyko wystąpienia zgnilizny twardzikowej. Nie powinno się siać soi na stanowiskach bogatych w azot, nawożonych obornikiem czy gnojowicą. Nadmiar azotu szkodzi bakteriom brodawkowym, powoduje wybujałość i wyleganie.

Soję można uprawiać po sobie, gdy rok po roku na danym polu będą stosowane nasiona razem ze szczepionką bakterii brodawkowych. Namnożą się one w glebie i w następnych latach nie będzie już potrzeby szczepienia nasion, a w glebie pozostanie dużo azotu. Soja jest bardzo dobrym przedplonem dla pszenicy ozimej, ponieważ zostawia glebę naturalnie zdrenowaną i rozluźnioną, zawierającą także znaczne ilości azotu związanego przez bakterie brodawkowe, którego ilość waha się w przedziale 40-80 kg N/ha rocznie.

Uprawa gleby

Przygotowanie stanowiska po zbiorze przedplonu zbożowego powinno być wykonane z dużą starannością, aby stworzyć warunki do kiełkowania chwastów, zniszczyć ich siewki oraz zgromadzić i zatrzymać pozimową wodę w glebie. Gleba powinna być przed zimą zaorana na głębokość ok. 25 cm, przez co zwiększa się jej pojemność wodna o 30%. Soję można uprawiać w systemie bezorkowym wysiewając w mulcz. Należy unikać wiosennej orki, gdyż powoduje ona ubytek wody z gleby w granicach 30-40 milimetrów. Wczesną wiosną należy natomiast wykonać włókowanie w celu przerwania parowania i zniszczenia kiełkujących chwastów. Przed samym siewem rola powinna być uprawiona płytko – na głębokość 5-6 cm – za pomocą agregatu uprawowego, być wyrównana i bez kamieni ze względu na konieczność bardzo niskiego koszenia.

Na glebach lekkich można wykonać zabieg wałowania posiewnego w celu wyrównania pola oraz zapewnienia lepszego podsiąkania wody dla dobrego kiełkowania nasion. Na glebach cięższych nie zaleca się tego zabiegu, gdyż po wystąpieniu intensywnych opadów atmosferycznych może dochodzić do zaskorupienia gleby, co spowoduje utrudnione wschody roślin.

Nawożenie

Soja dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi sama zaopatruje się w azot. Wyniki badań wskazują, że na glebach mniej zasobnych i na stanowiskach po zbożach nawożenie azotem zwiększa plon nasion, ale równocześnie może przedłużać okres wegetacji, obniżać masę brodawek oraz powodować wyleganie roślin. Gdy symbioza z bakteriami brodawkowymi jest prawidłowa, powszechnie zaleca się startowe, przedsiewne nawożenie azotem w dawce 30 kg N/ha. Na glebach o średniej zasobności składników pokarmowych jesienią, pod orkę przedzimową powinniśmy zastosować 40 kg P2O5/ha i 60 kg K2O/ha. Na glebach o wysokiej i bardzo wysokiej zasobności w fosfor i potas z nawożenia tymi pierwiastkami można zrezygnować.
Soja korzystnie reaguje na niektóre mikroskładniki, m.in.: bor, molibden i cynk. Nawożenie dolistne mikroelementami w początkowym okresie rozwoju poprawia jej wigor i wzrost. Zastosowane w okresie blisko kwitnienia wzmacnia plon oraz jego parametry jakościowe.

Bor korzystnie wpływa na procesy kwitnienia, zawiązywanie nasion, a tym samym na wysokość zbiorów.
Molibden podobnie – na zwiększenie liczby strąków, proces kwitnienia i zawiązywania nasion. Działa również pozytywnie na rozwój systemu korzeniowego i brodawek korzeniowych. Stosowanie boru i molibdenu w fazie kwitnienia zwiększa liczbę nasion z rośliny, a więc jej plony. Rola cynku związana jest ze stymulacją syntezy tryptofanu – aminokwasu, który bierze udział w komunikacji roślin z bakteriami brodawkowymi.

Siew

Nasiona soi 2-3 dni przed siewem powinny być zaszczepione bakteriami brodawkowymi Bradyrhizobium japonicum, które nie występują w stanie naturalnym w środowisku naszych gleb. Soję wysiewa się w glebę ogrzaną do temperatury powyżej 8 stopni C na głębokość 3-4 cm, a w przypadku niskiej wilgotności gleby na 5-6 cm. W terminie od 20 kwietnia do 5 maja zaleca się wysiew przy obsadzie 60-80 szt./m2, co łącznie daje ok. 125-150 kg/ha, w rozstawie rzędów 12-45 cm.

Zwalczanie chwastów

Soja po wschodach rośnie wolno i bardzo łatwo ulega zachwaszczeniu. Przy pielęgnacji siewek, oprócz ochrony chemicznej, można stosować system agrotechnicznych metod walki z chwastami. Bronowanie należy wykonać 3-4 dni po wysiewie, kiedy nasiona dopiero kiełkują. Terminy przeprowadzenia międzyrzędowych upraw i ich liczba zależą od pojawienia się chwastów. Jest możliwa również ochrona chemiczna przedwschodowo (np.: Proman 500 S.C. ,Sencor Liquid 600 S.C., Stomp Aqua 455 S.C.) i powschodowo (np.: Corum 502,4 SL, Focus Ultra 100 EC, Pilot 10 EC, Trivko). W warunkach słabego uwilgotnienia gleby, ze względów ekonomicznych, częściej wykorzystuje się herbicydy powschodowe.

Zwalczanie chorób i szkodników

Na roślinach soi może występować wiele chorób wirusowych, bakteryjnych i grzybowych. W naszym klimacie zagrożenie nimi nie jest duże, a ich występowanie zależy od przebiegu pogody, odporności odmian oraz niektórych zabiegów agrotechnicznych. Jest wrażliwa na: mozaikę soi, bakteryjną ospowatość soi, bakteryjną plamistość soi, zgorzel siewek, mączniaka rzekomego soi i septoriozę. Aby uniknąć chorób, należy stosować kwalifikowany materiał siewny, nie uprawiać roślin po sobie dłużej niż 3 lata, ponieważ grzyby zimują w resztkach pożniwnych.

Szkodniki w uprawie soi mają małe znaczenie. W Polsce pojawiają się, m.in.: mszyce, zmienniki, strąkowiec bobowy, strąkowiec grochowy oraz przędziorek chmielowiec. Obecnie lokalnie narasta problem rusałki osetnika.

Larwy tego motyla mogą powodować gołożery i obniżać sprawność aparatu fotosyntetycznego roślin. Dlatego ważny jest częsty monitoring plantacji i wykonywanie, w razie konieczności, zabiegu insektycydowego.

Zbiór

Soja dojrzewa od końca sierpnia do początku października. Zbiór wykonuje się jednoetapowo, kombajnem ustawionym na niskie ścinanie (6-8 cm), w dojrzałości pełnej (15% wilgotności), kiedy strąki są brązowe, a nasiona dzwonią w strąkach. Obroty bębna należy ustawić na około 500-600 obr./min przy prędkości przejazdu 3-5 km/ha.

Po zbiorze trzeba pamiętać, że nasiona soi, ze względu na dużą zawartość białka i tłuszczu, muszą być dosuszone, najlepiej nieogrzanym powietrzem do wilgotności 13-14%. Wtedy bezpieczne się je przechowuje, bez strat jakościowo-ilościowych.

Soja jest rośliną oleisto-białkową o światowym znaczeniu, która daje pełnowartościowe plony od 15 do 42 dt/ha, o zawartości 40-47% białka, 17-23% oleju. Pozostawia również w glebie 70-150 kg/ha azotu organicznego. Oprócz przeznaczenia paszowego jest cennym produktem dla przemysłu spożywczego, chemicznego, farmaceutycznego i kosmetycznego. Warto się nią zainteresować.

 
Maria Królasik
Artykuł opracowany we współpracy z Łódzkim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach 
Zainteresował Cię ten artykuł? Masz pytanie do autora? Napisz do nas tutaj

Komitet do spraw pożytku publicznego
NIW
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030
PROO