Mała retencja, czyli gospodarujemy wodę w rolnictwie

Mała retencja

Mała retencja – to zbieranie, magazynowanie wody lub spowolnienie jej spływu w obrębie małych zlewni przy jednoczesnym zachowaniu i wspieraniu rozwoju krajobrazu naturalnego. Najważniejsze jest lokalne zatrzymywanie (spowolnianie spływu) wody jak najdłużej, by poprawić nawodnienie gruntu – podnieść poziom wód gruntowych. Z punktu widzenia specyfiki rolnictwa ten model wydaje się być najbardziej wskazany.

Możemy ją podzielić na kilka rodzajów:

1) krajobrazowa – zależy od ukształtowania terenu oraz jego zagospodarowania i użytkowania
2) glebowa – to zdolność gleby do zatrzymania wody; jej wielkość uzależniona jest od rodzaju, składu mechanicznego i struktury gleby; najwięcej wody użytecznej dla roślin magazynują gleby zwięzłe, a najmniej piaszczyste
3) wód gruntowych i podziemnych – magazynowanie wody w warstwach wodonośnych pierwszego i dalszych poziomów; zależy od budowy geologicznej danego regionu, a także wielkości infiltracji, tj. przesiąkania wód pochodzących z opadów atmosferycznych
4) wód powierzchniowych – magazynowanie wód w naturalnych i sztucznych ciekach oraz małych zbiornikach wodnych; zaliczamy tu obok małych zbiorników także rowy, kanały i cieki, na których istnieją budowle umożliwiające regulację poziomu i odpływów wody
5) śnieżna i lodowcowa – nagromadzenie śniegu na pewnych obszarach, a następnie jego topnienie rozłożone w czasie będzie wpływało na poziom wód gruntowych.

Inny podział sposobów retencjonowania wody wynika z lokalizacji i rodzaju podejmowanych działań:
• na obszarze zlewni poprzez właściwe jej zagospodarowanie i użytkowanie w korycie i dolinie rzeki poprzez budowę małych zbiorników wodnych i urządzeń piętrzących; hamowanie (regulowanie) odpływu wód powierzchniowych.

Do pierwszej grupy działań zalicza się metody nietechniczne, dzięki którym można zatrzymać wodę w glebie na dłużej. I to właśnie one są ważne z punktu widzenia gospodarstwa rolnego. Zaliczamy do nich, m.in.: prawidłowe użytkowanie rolnicze gleby poprzez odpowiednią orkę, nawożenie, wapnowanie, uprawę międzyplonów i poplonów, a także prace przeciwerozyjne, zalesienia, zadrzewienia gruntów położonych na stokach oraz na gruntach o niskiej bonitacji, tworzenie roślinnych pasów brzegowych, zachowanie i odtwarzanie śródpolnych oczek, tworzenie użytków ekologicznych, w tym mokradeł, a także scalanie gruntów.

Druga grupa, nazywana techniczną, obejmuje wszystkie prace związane z budownictwem wodnym i melioracyjnym, np.: budo-
wę małych zbiorników wodnych, podpiętrzanie jezior, piętrzenia na ciekach, rowach i kanałach. Do metod tych włączone są również: stawy kopane, lokalne zagłębienia terenowe oraz oczka wodne wykorzystywane do gromadzenia wód opadowych. Są one jednak mało przydatne do magazynowania wody w dłuższym okresie ze względu na małą powierzchnię oraz straty związane z przesiąkaniem dna i brzegów.

Mała retencja jest niesterowalna, działająca automatycznie i o pojemności trudnej do określenia. Jej zwiększenie wpływa na zmianę obiegu wody w zlewni, ale nie można tego procesu regulować na bieżąco. Dla poprawy bilansu wodnego na obszarach wiejskich można zastosować szereg systemów i metod, które podano w Tabeli 1.

Mała retencja wodna jest bardzo istotna dla obszarów rolnych i leśnych, przyczynia się zarówno do poprawy jakości wód i bilansu wodnego, jak i do zachowania i poprawy środowiska naturalnego.