Najważniejsze elementy odchowu prosiąt

Jak zmniejszyć straty w okresie odchowu?

Główną przyczyną upadków są: przygniecenia, hypoglikemia i biegunki. Przyjmuje się, że upadki w grupie prosiąt nie powinny przekroczyć 10%. Wymaga to sprawnej organizacja pracy na porodówce, na co składają się:
• szczepienia ochronne macior przed porodem
• higiena: czyste, suche legowisko
• mikroklimat dostosowany do wymogów zwierząt – bez przeciągów, temperatura ok. 18O C i znacznie wyższa (nie mniejsza niż 32 st. C) w części legowiskowej dla prosiąt (promienniki podczerwieni, system ogrzewania podłogowego lub systemy kombinowane)
• zachowanie spokoju i ciszy (brak czynników stresujących)
• obfitość pokarmu.

Postępowanie z lochą przed porodem

Na porodówce lochę należy umieścić 1-2 tygodnie przed spodziewanym terminem proszenia. Swoiste przeciwciała, które wykształcą się w jej organizmie, pobrane z siarą przez prosięta zasilą ich układ odpornościowy. Dobrze jest też podać ciężarnym lochom witaminy – w 100. i 110. dniu prośności, czego efektem jest zwiększenie masy ciała prosiąt oraz ilości ciał odpornościowych w siarze. Prosięta z masą ciała 1,2-1,3 kg i więcej mają duże szanse na przeżycie. Prosięta lżejsze są bardziej podatne na choroby i ich przeżywalność jest mniejsza.

Poród i pierwsze godziny po

Pierwsze dni życia prosiąt to tzw. pierwszy okres krytyczny ze względu na:
• wrażliwość nowo narodzonych prosiąt i ich niedojrzałość fizjologiczną
• nagłą zmianę warunków środowiskowych
• niewykształcony ośrodek termoregulacji i mechanizmów odporności
• przygniecenia
• biegunki
• przeziębienia
• niedokrwistość.

Poród powinien być nadzorowany. Jeżeli czas jego trwania wydłuża się, może prowadzić do uduszenia się prosiąt. Czas między porodem kolejnych sztuk powinien wynosić od kilku do kilkunastu minut. Jeśli przerwy są zbyt długie (30-40 minut), konieczna jest interwencja lekarza weterynarii.

Po urodzeniu każde prosię należy oczyścić z resztek śluzu i łożyska oraz wytrzeć, np. czystą słomą, szmatką. Niekiedy pępowina urywa się sama, ale jeśli jest zbyt długa, należy ją skrócić do ok. 5-7 cm (na mniej więcej 4 palce) i miejsce to zdezynfekować, np. jodyną. Następnie niezwłocznie należy dosadzić prosię do sutka lochy, by pobrało siarę. Ma to korzystny wpływ także na przebieg porodu, gdyż u lochy w trakcie karmienia wydziela się hormon oksytocyna, który jednocześnie pobudza skurcze macicy i usprawnia cały proces.

Znaczenie siary

Najważniejszym czynnikiem, od którego zależy prawidłowy rozwój prosiąt, jest podanie siary. Wydzielana jest ona przez 3-4 dni po porodzie, a jej skład zmienia się wraz z upływem czasu. Mleko lochy jest bardzo bogate w białka – albuminy i globuliny. Gamma-globuliny są nośnikami ciał odpornościowych, których prosięta-noworodki są pozbawione, ponieważ przeciwciała matki nie przechodzą przez łożysko. Po pobraniu siary prosięta nabierają odporności biernej. Własny mechanizm wytwarzania odporności wykształca się dopiero w ok. 3. tygodniu życia. Tuż po porodzie nabłonek jelit jest najbardziej przepuszczalny dla immunoglobulin.

Już po 24-36 godzinach następuje zamknięcie jelita i immunoglobuliny zaczynają być trawione. Dlatego tak ważne jest pobranie siary tuż po porodzie. Zbyt późne podanie siary powoduje hipoglikemię noworodków (gwałtowne obniżenie glukozy we krwi). Ważne jest również podanie prosiętom żelaza, ponieważ jego poziom w mleku nie pokrywa ich zapotrzebowania.

Siara dostarcza także nowo narodzonym łatwo przyswajalnej energii. Własny zapas glikogenu, który stanowi dla nich energię, wyczerpuje się szybko, szczególnie przy zbyt niskiej temperaturze w chlewni czy małej masie urodzeniowej. Niewystarczające pobranie siary skutkuje spadkiem ich żywotności, co z kolei może skutkować przygnieceniem przez lochę.
Szczególnie przy licznych miotach wskazane jest przez jakiś czas nadzorowanie ssania przez poszczególne prosięta, aby mniejsze lub nadprogramowe także pobrały optymalną ilość siary i mleka matki.

Znaczenie wody

Pokarm lochy jest kaloryczny o dużej zawartości suchej masy przez co prosiętom chce się pić. Niedobór wody może wpłynąć na obniżenie apetytu, gorsze wykorzystanie paszy, a jednocześnie spadek mleczności u lochy – prosięta rzadziej pobierają mleko, następuje mniejsze pobudzanie organizmu lochy do jego produkcji. W przypadku braku wody, prosięta mogą szukać zastępczych płynów pijąc, np. gnojówkę, co wpływa na częstotliwość występowania biegunek. Woda dla prosiąt nie powinna być zimna, ponieważ wówczas następuje osłabienie perystaltyki jelit.

Okres od 7. do 21. dnia życia

Do 3. tygodnia życia zasadniczą rolę w żywieniu prosiąt odgrywa mleko matki. Białko podawane w paszy uzupełniającej ma stymulować organizm prosięcia do wydzielania odpowiednich enzymów proteolitycznych. Ten okres określa się mianem drugiego okresu krytycznego ze względu na występowanie biegunek związanych z wprowadzaniem paszy uzupełniającej.
Dokarmianie można rozpocząć już ok. 10. dnia życia, a nawet już 4.-5. po urodzeniu. Pierwszą zadawaną paszą (podawaną do woli) może być prażony jęczmień. Prosięta pobierają niewielkie ilości, co ma pobudzić układ trawienny do wytwarzania enzymów. Można stosować gotowe pasze przeznaczone dla prosiąt w tym wieku. Należy jednak pamiętać, że muszą one być odpowiedniej jakości, czystości i świeżości. Wartość biologiczna białka powinna być wysoka (strawność ponad 80% i niska zawartość włókna 3-4%).

W praktyce pierwsza pasza to najczęściej mieszanka pełnoporcjowa, której rodzaj zależy od terminu odsadzenia prosiąt:
• w wieku 21-30 dni prestarter
• w wieku 6. tygodnia życia starter lub grower.

Mieszankę podajemy w postaci sypkiej lub granulowanej (najlepsze są granule o średnicy 2-3 mm), co wpływa na pobieranie i strawność paszy, a w konsekwencji na tempo wzrostu prosiąt. Należy podawać niewielką ilości paszy i zadawać ją dopiero po wyjedzeniu uprzedniej porcji i starannym oczyszczeniu koryta, bowiem w żołądku prosiąt nie ma czynnika bakteriobójczego, jakim jest kwas solny, co sprzyja występowaniu biegunek.

Producenci muszą pamiętać, że również zmiana paszy dla loch może spowodować pojawienie się biegunek u prosiąt, dlatego należy je wprowadzać stopniowo.

Odsadzenie od lochy

Odsadzanie to trzeci okres krytyczny w odchowie prosiąt. Im prosięta są młodsze tym reakcja na odsadzenie jest ostrzejsza. Prosięta przechodzą trudną fazę: brak dostępu do mleka oraz zachwianie poczucia bezpieczeństwa. Wskazane jest odsadzać lochę od prosiąt, a nie odwrotnie, ponieważ prosięta pozostają w kojcu przez ok. 2 tygodni po odsadzeniu, co zmniejsza ich stres. Najlepiej przeprowadzić to wieczorem, skraca się wówczas okres walk przy łączeniu miotów. W momencie odsadzenia prosięta powinny już pobierać dostateczną ilość pasz dodatkowych. Zasadą w tym okresie jest utrzymywanie ilości paszy na tym
samym poziomie co do tej pory. Prosiąt, nie można odsadzać przed 21. dniem życia (ustawa o ochronie zwierząt), zaleca się wykonanie tego zabiegu w 28. dniu, przy masie ciała min. 5 kg, a najlepiej ok. 6-8 kg.

Odsadzenie powinno być jednorazowe i zdecydowane. Wcześniej należy jednak przygotować prosięta i lochę poprzez stopniowe ograniczanie dostępu do matki. Spowoduje to wyhamowanie produkcji mleka i zmusi prosięta do pobierania dodatkowej paszy.

Większa ilość pobieranej paszy w okresie przebywania z matką zmniejszy niebezpieczeństwo wystąpienia choroby obrzękowej.